(Ανοιχτή επιστολή προς τους εκπροσώπους των αρμόδιων φορέων της διοίκησης)
Ο τίτλος του άρθρου, θα σκεφθεί κανείς, παραπέμπει σε παραδοξότητα. Πράγματι, έτσι είναι. Παραδοξότητα, όμως, αποτελεί και το φαινόμενο που περιγράφεται σ’ αυτό. Παραδοξότητα, που, παρ’ όλα αυτά, απηχεί την πραγματικότητα της γεωγραφικής και συγκοινωνιακής απομόνωσης του ορεινού Θέρμου, η οποία προσομοιάζει με την αντίστοιχη πραγματικότητα που βιώνει ένα μικρό νησί καταμεσής του πελάγου.
Το πρόβλημα
Το ορεινό Θέρμο, δηλαδή η κατ’ εξοχήν ορεινή περιοχή του Δήμου Θέρμου Αιτωλοακαρνανίας, μια περιοχή η οποία απλώνεται σε μια έκταση περί τα 150 τ. χμ., σχεδόν διπλάσια της έκτασης της Μυκόνου ή αντίστοιχη αυτής της Μήλου (για να έχουμε μια τάξη μεγέθους αυτής), μια σφήνα του χάρτη από την περιοχή της Τριχωνίδας ανάμεσα στην Ευρυτανία και στη Ναυπακτία, στις νοτιοδυτικές απολήξεις της οροσειράς της Πίνδου, είναι η μοναδική περιοχή της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας που τελεί σε γεωγραφική και συγκοινωνιακή απομόνωση.
Απομόνωση που προσομοιάζει με την αντίστοιχη των νησιών στις άγονες γραμμές του Αιγαίου, αφού 8 Τοπικές Κοινότητες, 17 οικισμοί από τους 20 συνολικά της εν λόγω περιοχής, επικοινωνούν ακόμα αποκλειστικά με υποτυπώδεις χωματόδρομους, όχι μόνο μεταξύ τους και με τις όμορες περιοχές της Ευρυτανίας και της Ναυπακτίας αλλά και με την έδρα του Δήμου και με το εθνικό δίκτυο μεταφορών.
Τα χαρακτηριστικά της περιοχής
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να παραμένει καταδικασμένη σε αναπτυξιακή υστέρηση, μάλλον να τελεί σε διαρκή χειμερία νάρκη η εν λόγω περιοχή.
Μια περιοχή με υπέροχη βουνίσια φύση και πολύ ενδιαφέρουσα ποικιλομορφία τοπίων, όπως αυτή προσδιορίζεται από τις πολύμορφες πτυχώσεις του εδάφους του Παναιτωλικού όρους στις κοιλάδες του ποταμού Ευήνου και των παραποτάμων του Φιδάκια και Γιδομανδρίτη.
Μια περιοχή με ιδιαίτερη γοητεία και ενδιαφέρον από πλευράς αισθητικής τοπίου, γεωμορφολογίας, υδρομετεωρολογικών φαινομένων, γεωτόπων και φυσικής, δασικής, θαμνώδους και ποώδους βλάστησης, παράγοντες άρρηκτα συνδεδεμένοι με την πολυκύμαντη ανθρωπογεωγραφία και ιστορία του τόπου.
Μια περιοχή με άριστο κλίμα, που βρίσκεται μάλιστα σε ευνοϊκή απόσταση από τα αστικά κέντρα και που αποτελεί οργανικό τμήμα της αναπτυξιακής ενότητας που συγκροτούν οι επιμέρους περιοχές αυτής (Θέρμο, παραλίμνια, ημιορεινή και ορεινή περιοχή της Τριχωνίδας, Ναυπακτία και Ευρυτανία).
Μια περιοχή, που τα πολλαπλά θέλγητρά της την καθιστούν εν δυνάμει ελκυστικό προορισμό τόσο για την ανάπτυξη της παραθεριστικής κατοικίας όσο και για τους επισκέπτες του οικοτουρισμού και των συναφών εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Θέλγητρα, τα οποία συνιστούν κύρια οργανικά στοιχεία τοπικής ανάπτυξης της προαναφερόμενης αναπτυξιακής ενότητας, η οποία συνάδει απόλυτα με τον αντίστοιχο εθνικό στόχο για μεγέθυνση του τουριστικού προϊόντος μέσω της επέκτασης της τουριστικής περιόδου σε δωδεκάμηνη βάση κατ’ έτος.
Η παραδοξότητα του ζητήματος
Τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά της εν λόγω περιοχής θα έπρεπε λογικά να έχουν στρέψει προ πολλού το ενδιαφέρον της πολιτείας σ’ αυτή, πράγμα που, δυστυχώς, δεν έχει γίνει ως τώρα παρά σε πολύ μικρό βαθμό. Έτσι παρατηρείται, ακόμη σήμερα, το φαινόμενο να απαιτείται η ασφαλτόστρωση 75 χμ. χωματόδρομων της επαρχιακής οδοποιίας που αναφέρονται στις κύριες συνδέσεις, αυτές της σύνδεσης των χωριών της εν λόγω περιοχής με το κέντρο, χωρίς να συνυπολογιστούν οι λοιπές απαιτούμενες συνδέσεις.
Αποτέλεσμα αυτού του προβλήματος είναι να παραμένει αναξιοποίητο το αναπτυξιακό απόθεμα που η εν λόγω περιοχή διαθέτει και να στερείται το Θέρμο, που εξελίσσεται σε νέο τουριστικό προορισμό, το στοιχείο της ορεινότητας που συνιστά βασικό πυλώνα της αναπτυξιακής του προοπτικής.
Μα εδώ έχουμε μεγαλύτερα προβλήματα ν’ αντιμετωπίσουμε σε κεντρικές περιοχές, με το ορεινό Θέρμο θ’ ασχοληθούμε τώρα, που, εξάλλου, είναι μια απομακρυσμένη περιοχή; Αυτή είναι η ερώτηση – απορία που πιθανό θ’ αναλογιστεί κάποιος που ίσως μπει στον κόπο να διαβάσει αυτές τις γραμμές. Αυτή ακριβώς είναι και η παραδοξότητα που συνοδεύει το εν λόγω ζήτημα και που ευθύνεται κυρίως για τη μη επίλυσή του ως τώρα. Είναι η κεντροβαρής αντίληψη που είναι κυρίαρχη στις τάξεις των εκάστοτε διοικήσεων είτε σε κεντρικό είτε σε τοπικό επίπεδο. Αντίληψη συνώνυμη με την κοντόφθαλμη συλλογιστική περί διάχυσης της ανάπτυξης, η οποία θεωρεί ως απομακρυσμένη περιοχή το ορεινό Θέρμο, έναν τόπο που γεωγραφικά βρίσκεται στην καρδιά του ηπειρωτικού κορμού της Ελλάδας, επειδή απλά έτυχε να βρίσκεται στα όρια των διοικητικών οντοτήτων που κάθε φορά υπάγεται. Εκεί όπου η αντίληψη και το ενδιαφέρον της διοίκησης φθάνει εξασθενημένο, με τρόπο παρόμοιο με ό,τι συμβαίνει με την ισχύ των ακτίνων του ήλιου που φθάνουν όλο και πιο εξασθενημένες σε περιοχές της γης που παρουσιάζονται όλο και πιο απομακρυσμένες από τον Ισημερινό. Οπότε και η τύχη του ορεινού Θέρμου ήταν προδιαγεγραμμένη εξ’ αρχής.
Οι άμεσες αναγκαίες παρεμβάσεις
Προσπάθειες που έχουν γίνει την τελευταία δεκαετία για τον μετριασμό του προβλήματος έχουν μείνει ανολοκλήρωτες, δεδομένης και της οικονομικής δυσπραγίας που δημιούργησε η οικονομική κρίση. Έτσι, τμήματα οδοποιίας, τα οποία ξεκίνησαν να ασφαλτοστρώνονται με τις πενιχρές έστω χρηματοδοτήσεις της πρώην Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αιτωλ/νίας, του ανενεργού πλέον προγράμματος «ΠΙΝΔΟΣ» και της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, παραμένουν χωμάτινα στο μεγαλύτερο μέρος τους.
Αποτέλεσμα αυτού είναι να έχουν παραμείνει ημιτελή έργα για χρονικό διάστημα ακόμη και 5 έως και 10 ετών και να απαιτείται η χρηματοδότηση αντίστοιχων οδικών έργων προϋπολογισμού περί τα 15 εκατομμύρια €, προκειμένου να ολοκληρωθούν τα ημιτελή έργα σε συνολικό μήκος δρόμων 34 χμ., έργα με τα οποία υλοποιούνται οι κύριες συνδέσεις 10 κεντρικών οικισμών της εν λόγω περιοχής, συνυπολογιζομένου στο προαναφερόμενο ποσό και του κόστους των απαιτούμενων περαιτέρω παρεμβάσεων που αναφέρονται στην αποκατάσταση των ζημιών που προήλθαν από τις καταστροφικές πλημμύρες του 2015 στο οδικό δίκτυο της εν λόγω περιοχής.
Η εφικτότητα του αιτήματος
Μα, θα αντιτείνει κάποιος, είναι εφικτό να γίνει κάτι τέτοιο στις συνθήκες που διέρχεται η χώρα; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά «ΝΑΙ». Κι αυτό, για δύο κυρίως λόγους.
Κατ’ αρχήν, το κοστολόγιο των εν λόγω έργων δεν είναι απαγορευτικό, αφού το τελικό κόστος αυτών, αφαιρουμένων των εκπτώσεων, θα ανέλθει σε λιγότερο του μισού του προϋπολογισμού τους, το οποίο μάλιστα θα επιμεριστεί σε περίοδο δύο ή και τριών ετών.
Επιπλέον, λόγω της περιοριστικής πολιτικής αναφορικά με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων τα τελευταία χρόνια επιβάλλεται, σύμφωνα με τις οδηγίες του αρμόδιου υπουργείου, η χρηματοδότηση των ημιτελών έργων να εντάσσεται στις προτεραιότητες κατά τον προγραμματισμό των έργων που θα επιλεγούν από τους αρμόδιους φορείς, στο πλαίσιο της αναγκαιότητας να παραδοθούν τα έργα αυτά ολοκληρωμένα και λειτουργικά για χρήση στην κοινωνία. Ο κανόνας αυτός δεν πρέπει να ισχύσει, άραγε, και για τα προαναφερόμενα έργα;
Εξάλλου, η μοναδικότητα του προβλήματος στην εδαφική έκταση μιας ολόκληρης Περιφέρειας, της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, και ίσως και ολόκληρης της Ελλάδας, αποτελεί το στοιχείο εκείνο που επιβάλλει να υπάρξει αντίστοιχη μέριμνα για την εξάλειψη του προβλήματος για λόγους εξισορρόπησης αυτής της κραυγαλέας ανισότητας και ευελπιστούμε στην κατανόηση της αναγκαιότητας αυτής και από τις υπόλοιπες περιοχές της Περιφέρειάς μας λόγω της φύσης και του βαθμού έντασης του προβλήματος αυτού.
Αναγκαιότητα η εξάντληση των διαθέσιμων δυνατοτήτων
Για να επιτευχθεί αυτό, βέβαια, απαιτείται η εκδήλωση αντίστοιχης πολιτικής βούλησης από τα αρμόδια όργανα, τόσο της περιφερειακής αυτοδιοίκησης όσο και της κεντρικής διοίκησης, και, δεδομένου ότι βρισκόμαστε στη χρονική περίοδο προγραμματισμού των έργων που θα ενταχθούν στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων για το έτος 2017, επιβάλλεται να εξαντληθεί κάθε δυνατότητα για χρηματοδότηση μέρους έστω των απαιτούμενων έργων κατά το τρέχον έτος, με στόχο την ολοκλήρωση της χρηματοδότησης του συνόλου των προαναφερόμενων έργων εντός της τρέχουσας αυτοδιοικητικής περιόδου.
Η ευκαιρία των αρμόδιων φορέων
Είναι η ευκαιρία των αρμόδιων φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, του Δήμου Θέρμου και της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, κυρίως της Περιφέρειας, τόσο λόγω αρμοδιότητάς της για το επαρχιακό οδικό δίκτυο όσο κυρίως λόγω της σχετικής τεχνικής επάρκειας και της αντίστοιχης οικονομίας κλίμακας που διαθέτει, να αναγάγει έμπρακτα το πρόβλημα αυτό στο βάθρο που του αναλογεί, με δεδομένη και την πλήρη ωριμότητα των έργων που έχει διασφαλιστεί από τον Δήμο Θέρμου, εξαντλώντας κάθε δυνατότητα χρηματοδότησης από ίδιους πόρους – δυνατότητα μικρή, βέβαια, στο πλαίσιο της τρέχουσας δημοσιονομικής στενότητας αλλά όχι ανύπαρκτη – αλλά και διεκδικώντας επιπλέον πόρους για το ζήτημα αυτό από την κεντρική διοίκηση.
Είναι, συγχρόνως, η ευκαιρία της κεντρικής διοίκησης να κάνει τη διαφορά σε σχέση με τις προηγούμενες διοικήσεις που δεν έκαναν το ίδιο, να ενισχύσει με πρόσθετη χρηματοδότηση την Περιφέρεια για την υλοποίηση των αντίστοιχων έργων, να αποδείξει την ευαισθησία της στην επίλυση του εν λόγω προβλήματος. Ενός προβλήματος, για την επίλυση του οποίου, λόγω του μεγέθους του και του βαθμού έντασής του, επιβάλλεται η εκδήλωση της επικουρικότητας εκ μέρους της κεντρικής διοίκησης για την εξισορρόπηση αυτής της κραυγαλέας ενδοπεριφερειακής ανισορροπίας που συνιστά η ύπαρξή του. Πώς θα ακουγόταν, αλήθεια, αν προβαλλόταν ως γεγονός ότι τα χωριά ενός νησιού στο μέγεθος της Μήλου συνδέονται σχεδόν στο σύνολό τους με χωματόδρομους; Τι εντύπωση θα προκαλούσε κάτι τέτοιο και πώς θα αντιμετωπιζόταν αυτό από τη διοίκηση; Γιατί δεν γίνεται το ίδιο και για το ορεινό Θέρμο;
Το ορεινό Θέρμο αναμένει με αγωνία την ευνοϊκή προώθηση του ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ του με την υπόσχεση να τιμήσει με όποιον τρόπο και όποτε χρειαστεί, όποιον το τιμήσει αναλόγως προωθώντας αντιστοίχως την επούλωση αυτής της χρόνιας χαίνουσας πληγής του.
Το όνειδος για το πολιτικό σύστημα – Ο στόχος
Η ύπαρξη των κίτρινων γραμμών στον προβαλλόμενο χάρτη, με τις οποίες αποτυπώνεται το πλέγμα των χωματόδρομων της εν λόγω περιοχής – στοιχείο που αποτελεί, θεωρώ, στοιχείο ικανό και από μόνο του για την απεικόνιση του προβλήματος – αποτελεί όνειδος για το πολιτικό σύστημα της χώρας στο σύνολο της διαβάθμισής του καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, από την τοπική αυτοδιοίκηση ως την κεντρική διοίκηση, τόσο για τα αρμόδια όργανα όσο και για τα πρόσωπα, που είτε άσκησαν είτε ασκούν διοίκηση σ’ αυτά και κυρίως σ’ εκείνα που κατείχαν ή κατέχουν τις αντίστοιχες θέσεις κύριας ευθύνης. Ένα όνειδος, που πρέπει να εξαλειφθεί το συντομότερο δυνατό με την εξάντληση κάθε σχετικής δυνατότητας από κάθε αρμόδιο φορέα.
Για να αποδοθεί το δικαίωμα της πρόσβασης στο ορεινό Θέρμο, τη μόνη περιοχή που το στερείται στο σύνολο της εδαφικής έκτασης μιας ολόκληρης διοικητικής περιφέρειας!
Για να αξιοποιηθεί το αναπτυξιακό απόθεμα μιας περιοχής που το δικαιούται επάξια!
Για να πάψει το ορεινό Θέρμο να αποτελεί «νησί» στην άγονη γραμμή ….της Πίνδου!!!
Νίκος Κωστακόπουλος
(Εκπαιδευτικός – Δημοτικός Σύμβουλος Θέρμου)
