Τα λαχανικά και τα φρούτα αποτελούν φρέσκα τρόφιμα που περιέχουν πληθώρα βιταμινών, ιχνοστοιχείων και μετάλλων, κάτι που τα κάνει απαραίτητα στην καθημερινή μας διατροφή. Είναι όμως ευπαθή στην επεξεργασία και τη συντήρηση. Αυτό σημαίνει ότι εάν δεν προσέξουμε κατά την επιλογή τους, την αποθήκευση και το μαγείρεμα, μπορεί να χαθούν 50-90% των πολύτιμων συστατικών τους. Οι κύριοι παράγοντες που προκαλούν απώλειες είναι η έκθεση σε νερό, αέρα/ οξυγόνο και σε υψηλή θερμοκρασία για αρκετή ώρα. Υπάρχουν όμως τρόποι για να μειώσετε κατά πολύ τις απώλειες
Πως επιλέγουμε τα λαχανικά και τα φρούτα;
Ένας γενικός κανόνας είναι ότι προτιμούμε έντονα χρώματα στα λαχανικά και τα φρούτα, καθώς αυτό σημαίνει ότι διατηρούν πολλές από τις βιταμίνες τους και έχουν πολλά αντιοξειδωτικά. Αποφύγετε λαχανικά και φρούτα που έχουν άτονο ή θαμπό χρώμα ή έχουν χάσει την ελαστικότητά τους, καθώς μπορεί να σημαίνει ότι έχει περάσει αρκετός καιρός από τη συλλογή τους και δεν είναι φρέσκα. Επίσης επιλέξτε αυτά που έχουν όσο το δυνατόν λιγότερες τομές.
Πλύσιμο
Αποφύγετε την πλύση με νερό και σαπούνι πιάτων. Εφαρμόστε ξυδόνερο (1 μέρος ξύδι και 3 μέρη νερό) και μουλιάστε τα λαχανικά για λίγα λεπτά ή ξεπλύντε τα απλά σε τρεχούμενο νερό. Στην περίπτωση που έχουν χώμα στη φλούδα μπορεί να χρειαστεί να την ξύσετε ελαφρά με μία βούρτσα. Είναι σημαντικό να μην αφήνετε τα λαχανικά να μουλιάσουν για πολλή ώρα στο νερό, καθώς θα χαθεί μεγάλο μέρος των υδατοδιαλυτών βιταμινών που περιέχουν.
Προετοιμασία για μαγείρεμα
Προτιμήστε να κόψετε τα λαχανικά με το χέρι σε μεγάλα κομμάτια και όχι με λεπίδα σε μικρά, καθώς στα σημεία της τομής θα γίνει οξείδωση και θα χάσουμε θρεπτικά συστατικά. Επιπλέον, θα δημιουργηθούν και πολλές επιφάνειες έκθεσης στον αέρα, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του λαχανικού. Επιπλέον, μία καλή λύση είναι να κόβουμε τη σαλάτα αμέσως πριν την καταναλώσουμε (είτε σε μεγάλα, είτε και σε πιο μικρά κομμάτια) για να μη μένει εκτεθειμένη στον αέρα.
Αξιοποιείστε στο μαγείρεμα ακόμα και μέρη του λαχανικού που συνήθως πετάτε, όπως τα φύλλα από το παντζάρι και το φρέσκο κρεμμύδι, καθώς περιέχουν πλήθος βιταμινών και μετάλλων όπως βιτιμίνη Α, C, K, ασβέστιο, σίδηρο κ.ά. Μπορείτε και αυτά τα κομμάτια να τα χρησιμοποιήσετε στο μαγείρεμα.
Το σκόρδο καλό είναι να το σπάσετε πριν το μαγειρέψετε, κατά προτίμηση με κάποιο γουδί και όχι με μαχαίρι, καθώς έτσι ισχυροποιείται η αλισίνη, η πιο σημαντική θειούχος ένωση του σκόρδου, που του προσδίδει τόσο το έντονο άρωμα, όσο και τις ευεργετικές τους ιδιότητες στην υγεία (αντιμικροβιακό, εμποδίζει την οξείδωση της LDL).
Μαγείρεμα
Το ιδανικό μαγείρεμα για τη διαφύλαξη των βιταμινών περιλαμβάνει σύντομη διάρκεια μαγειρέματος, χαμηλή θερμοκρασία και όσο το δυνατόν λιγότερο νερό, για να μην πεταχτεί και χαθούν οι βιταμίνες και τα άλλα συστατικά που έχουν περάσει από το τρόφιμο. Αυτά εξασφαλίζονται περισσότερο με το μαγείρεμα στον ατμό ή στον φούρνο μικροκυμάτων.
Εφόσον τα λαχανικά θέλετε να τα βράσετε, είναι προτιμότερο να τα ρίξετε σε νερό που ήδη κοχλάζει, για να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος βρασμού, να μην τα βράσετε πολύ και να μην πετάξετε το νερό που περισσεύει. Μπορείτε να το αξιοποιήσετε στο βράσιμο ρυζιού, μακαρονιών, ακόμα και σε σούπες ή στο φαγητό που είναι να μαγειρέψετε, ώστε να προσλάβετε τις βιταμίνες που έχουν περάσει στο νερό από τα λαχανικά (υδατοδιαλυτές). Μιας και ανέφερα το ρύζι, καλό είναι να ρίχνετε ακριβώς το νερό που χρειάζεται για να βράσει (περίπου 2,5φλ νερό για 1φλ ρύζι), καθώς εάν το σουρώσετε τα χάσετε μεγάλο μέρος της θειαμίνης που περιέχει, σημαντικής βιταμίνης του συμπλέγματος B.
Προτιμήστε να βράσετε τα λαχανικά ολόκληρα και να τα κόψετε μετά, εφόσον το επιθυμείτε για να ελαχιστοποιήσετε την επιφάνεια που έρχεται σε επαφή με το νερό και την υψηλή θερμοκρασία. Ακόμα και την πατάτα, μπορείτε να την ψήσετε με τη φλούδα της και να την αφαιρέσετε αμέσως πριν την κατανάλωση.
Ψυγείο
Η αποθήκευση στο ψυγείο έχει και αυτή τη σημασία της στη σωστή συντήρηση των τροφίμων και την ελαχιστοποίηση της απώλειας ευεργετικών συστατικών. Η μέση θερμοκρασία στο ψυγείο είναι κατά μέσο όρο στους 5 βαθμούς, τόσο για τη διατήρηση των τροφών, όσο και για την αποφυγή ανάπτυξης μεγάλου εύρους μικροβίων. Ανά ράφι όμως κυμαίνεται από 2-15 βαθμούς. Πιο συγκεκριμένα, ξεκινώντας από κάτω προς τα πάνω:
- Στα κάτω συρτάρια βάζουμε τα φρούτα και τα λαχανικά, γιατί εκεί είναι η μία από τις υψηλότερες θερμοκρασίες στο ψυγείο [10 βαθμοί] και πολλά φρούτα και λαχανικά μπορεί να αλλοιωθούν και να χαλάσουν σε πιο χαμηλές θερμοκρασίες.
- Στο ράφι που είναι ακριβώς πάνω από το συρτάρι των φρούτων και λαχανικών, εχουμε την πιο χαμηλή θερμοκρασία 2 βαθμούς, γιαυτό και είναι ιδανικό για την αποθήκευση ωμού κρέατος, κοτόπουλου και ψαριών. Επίσης βοηθάει στο να μη στάξουν υγρά κατά την απόψυξή τους, πάνω σε άλλα τρόφιμα. Σε αυτό το ράφι μπορούν να μπουν και γαλακτοκομικά και αλλαντικά.
- Στα μεσαία και πάνω ράφια τοποθετούμε τα αβγά, τα φαγητά που έχουμε αποθηκεύσει μετά το μαγείρεμα, καθώς και τα γαλακτοκομικά, καθώς αυτά τα ράφια πιάνουν θερμοκρασίες 5-8 βαθμούς. Εκεί βάζουμε και όλα τα τρόφιμα που λένε ότι πρέπει να διατηρηθούν στο ψυγείο μετά το άνοιγμα.
- Την υψηλότερη θερμοκρασία που φτάνει μέχρι 15 βαθμούς την έχουμε στα ράφια της πόρτας και εκεί βάζουμε τρόφιμα που δε χαλάνε εύκολα όπως βούτυρο, μαργαρίνη, μουστάρδα, κέτσαπ, ποτά, αναψυκτικά, νερό. Όπως αντιλαμβάνεστε στην πόρτα δε βάζουμε το γάλα, κάτι που είναι σύνηθες, καθώς χρειάζεται χαμηλότερες θερμοκρασίες για τη συντήρησή του.
Προσοχή στα τρόφιμα που βάζουμε στο ψυγείο ενώ δε χρειάζεται γιατί έτσι υποβαθμίζεται η ποιότητά τους όπως η μπανάνα, η τομάτα, το αγγούρι, τα φασολάκια και τα κολοκυθάκια. Τα άγουρα επίσης φρούτα καλό είναι να μην μπαίνουν ψυγείο καθώς δεν προχωράει η ωρίμανσή τους.
Τέλος, είναι σημαντικό να μη μένουν πολλές μέρες τα τρόφιμα όπως φρούτα και λαχανικά στο ψυγείο ή στην αποθήκη μας γιατί υποβαθμίζονται σε θρεπτικά συστατικά και τελικά μπορεί να καταναλώσουμε ένα τρόφιμο με 50% λιγότερες βιταμίνες από αυτές που είχε όταν το αγοράσαμε! Επομένως, είναι προτιμότερο να πηγαίνουμε περισσότερες φορές μέσα στην εβδομάδα στο supermarket.
