Σχίσμα με προεκτάσεις στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Μόλις χθες, ο πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας Μητροπολίτης Βολοκολάµσκ Ιλαρίων, σε συνέντευξή του στο RT, δήλωσε ξεκάθαρα ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία (ROC) δεν αναγνωρίζει στο εξής την κυρίαρχη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Ο δε Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κύριλλος, παύει να μνημονεύει τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίο κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Αναμφίβολα πρόκειται για μια σοβαρότατη και δυσάρεστη εξέλιξη για τον απανταχού ορθόδοξο κόσμο που σηματοδοτεί μια σχηματική κατάσταση που όμοιά της έζησε την εποχή του Βυζαντίου. Σε πρώτη ανάγνωση λοιπόν, αυτό σημαίνει ότι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως δεν θα μπορεί στο εξής να παρεμβαίνει στις υποθέσεις των εκκλησιών, που ειρήσθω εν παρόδω είτε υπάγονται στο Πατριαρχείο Μόσχας είτε είναι φίλα προσκείμενα σε αυτό. Μην ξεχνάμε ότι, στο Πατριαρχείο της Μόσχας υπάγονται εκκλησίες µε πλήρωμα εκατομμυρίων πιστών.

Επίσης, είναι σαφές ότι µε αυτή την κίνηση της Μόσχας, παύει πλέον ο ηγετικός ρόλος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Φανάρι και αμφισβητείται στην πράξη η ικανότητα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως να διατηρήσει την ενότητα του Ορθόδοξου κόσμου. Και αυτό βεβαίως θα έχει και τα επακόλουθά του, τόσο στην πολιτική της διπλωματίας των ορθοδόξων κρατών, όσο και στην ίδια την Ορθόδοξη παγκόσμια κοινότητα. Τι συνέβη όμως και φτάσαμε ως εδώ; Είναι γνωστό ότι εδώ και καιρό οι σχέσεις των Πατριαρχείων Κωνσταντινούπολης και Μόσχας, είναι πολύ ψυχρές. Αφορμή, το θέμα της Ουκρανικής Εκκλησίας. Το ποτήρι ξεχείλισε… όταν το Πατριαρχείο τάχθηκε υπέρ του αυτοκέφαλου της ουκρανικής εκκλησίας, γεγονός που εξόργισε το Πατριαρχείο της Μόσχας. Οι Ουκρανικές αρχές από το 1991 είχαν επανειλημμένα επιχειρήσει να δημιουργήσουν μια εκκλησία ανεξάρτητη από το Πατριαρχείο της Μόσχας. Και εδώ, διαπιστώνεται στην πράξη ενίοτε αν όχι πάντα, πως η πολιτική βαδίζει χέρι – χέρι µε την εκκλησία. Στα τέλη Απριλίου, η Βέρχοβνα Ράντα (ουκρανικό Κοινοβούλιο) ενέκρινε το αίτημα του Προέδρου της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο προς τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο της Κωνσταντινούπολης για την ίδρυση Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία. Την κίνηση χαιρέτησαν εκπρόσωποι των αυτονομιστικών εκκλησιαστικών τάσεων, αλλά δεν αναγνωρίστηκε από καμία από τις ορθόδοξες εκκλησίες του κόσμου. Έτσι σχηματίστηκαν, από την µία το πατριαρχείο του Κιέβου και η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία και από την άλλη, η κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, η οποία έχει την ιδιότητα της αυτοδιοικούμενης Εκκλησίας που αποτελεί όμως τμήμα του Πατριαρχείου Μόσχας. Φτάσαμε στις 7 Σεπτεμβρίου, όταν το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως προχώρησε σε μια κίνηση που προσέβαλε, όπως υποστηρίζεται, το Πατριαρχείο Μόσχας. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας της αναγνώρισης του αυτοκεφάλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως διόρισε εξαρχίες στο Κίεβο, γεγονός µη επιτρεπτό κατά τους εκκλησιαστικούς κανόνες. Η εκκλησία της Ουκρανίας να µην το ξεχνάμε αποτελεί ζωτικό χώρο του Πατριαρχείου Μόσχας. Την επομένη στιγμή, η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εξέφρασε την έντονη διαμαρτυρία και την βαθιά αγανάκτησή της, σε σχετική δήλωση. Ο δε Μητροπολίτης Ιλαρίων υπογράμμισε ότι το Πατριαρχείο Μόσχας μπορεί να διακόψει τις σχέσεις µε την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης στην περίπτωση της νομιμοποίησης της σχισματικής ουκρανικής εκκλησίας.

Ενδεικτικό της σοβαρότητας της εξέλιξης αποτελεί και η παρέμβαση του ίδιου του προέδρου Πούτιν στο ζήτημα. Μέσω του εκπροσώπου του Ντµίτρι Πεσκόφ, προφανώς για να προλάβει τις εξελίξεις, σχολιάζοντας το ενδεχόμενο του αυτοκέφαλου της ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, είπε: «Η διατήρηση της ενότητας του Ορθόδοξου κόσμου είναι αναμφισβήτητα η προτιμώμενη επιλογή για τη Μόσχα και για ολόκληρο τον Ορθόδοξο κόσμο». Δυστυχώς, δεν εισακούστηκε. Και ο ασκός του Αιόλου άνοιξε πλέον.

Απόστολος Ρόσσιος