Από την Πολιτεία του Πλάτωνα …στην πολιτεία-πολιτική του σήμερα…
Ο Πλάτων ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και ανέπτυξε το δικό του φιλοσοφικό σύστημα ‘’ ανεβάζοντας την φιλοσοφία από την γη στον ουρανό’.Βαθιά επηρεασμένος από τους διδασκάλους του , ένας εκ των οποίων ήταν ο μεγάλος φιλόσοφος Σωκράτης, έδωσε ζωή στο δικό του φιλοσοφικό επίτευγμα , την δική του φιλοσοφία πάνω στην οποία οικοδομούνται ακόμη και σήμερα πολλές ιδέες, η οποία είναι ιδεοκρατική (θεωρία των ιδεών ).Βασίζει λοιπόν , την σκέψη του στο ηθικό. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Πλάτωνας ήταν κατά βάση ορθολογιστής και πίστευε ακράδαντα πως η λογική θα πρέπει να ακολουθεί οποιοδήποτε βήμα – πράξη ή σκέψη του ανθρώπου. Έτσι, στηριζόμενος σε αυτά κάνει τον διαχωρισμό του κόσμου σε δύο μέρη (δυιστική φιλοσοφία ) :τον αισθητό και τον νοητό κόσμο .Ο Πλάτων έχει την πεποίθηση πως τα αισθητά είναι τα είδωλα των ιδεών και αυτά που γίνονται αντιληπτά με την αίσθηση του ανθρώπου και όχι με την λογική και συνεχώς μεταβάλλεται .Αντίθετα , ο νοητός απαρτίζεται από τις ιδέες <<που υπάρχουν σε τόπο επουράνιο >> . Σε όλα τα έργα του κάνει αναφορές στην ηθική και την δικαιοσύνη , αξίες που γίνονται αντιληπτές και στο έργο του Πολιτεία η περί δικαίου. Το έργο αυτό θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα του Πλάτωνα ,στο οποίο εκφράζει τις απόψεις του για μια ιδεώδη πολιτεία που θα μπορούσε να εξασφαλίσει στον άνθρωπο τον’’ άριστον βίον ‘’ . Στην ιδεώδη αυτή πολιτεία ο Πλάτωνας διακρίνει τρεις τάξεις. Με τον όρο αυτό (τάξη ) δηλώνεται η λειτουργία μιας ομάδας μέσα στην κοινωνία. Οι τάξεις αυτές είναι : οι δημιουργοί , οι φύλακες επίκουροι και οι φύλακες άρχοντες-βασιλείς. Οι δημιουργοί είναι η κατώτερη τάξη και η πολυπληθέστερη και αποτελείται από χειρώνακτες τεχνίτες ,έμπορους,γεωργούς. Αυτή η τάξη δεν έχει δικαίωμα στην εξουσία και έχει ως υποχρέωσή της να συντηρεί τις ανώτερες από αυτήν τάξεις. Υπάρχει , ωστόσο , κοινωνική κινητικότητα , καθώς παιδία που έχουν γεννηθεί σε αυτήν την τάξη έχουν το δικαίωμα να μεταπηδήσουν σε ανώτερη ή το αντίστροφο. Οι φύλακες επίκουροι αναλαμβάνουν στρατιωτικά και διοικητικά καθήκοντα και μένουν προσηλωμένοι στη υπηρεσία του κράτους. Όσοι από αυτούς περάσουν με επιτυχία τις κρίσεις που έχουν καθορισθεί μετά τα πενήντα τους χρόνια προάγονται σε φύλακες άρχοντες (βασιλείς).Σκοπός αυτής της τρίτης τάξης είναι να μεριμνήσει για την ευδαιμονία ολόκληρης της κοινωνίας και να ασχοληθεί με την εκπαίδευση της νέας τάξης των φυλάκων. Οι ενασχολήσεις της δηλαδή αφορούν τόσο την διοίκηση όσο και την φιλοσοφία .Εκτός από γνώσεις διαθέτουν και πείρα και αναλαμβάνουν την εξουσία από αίσθηση καθήκοντος. Δεν διαθέτουν κάποια προσωπική περιουσία ή οικογένεια για να είναι αδέκαστοι αμερόληπτοι και απόλυτα πιστοί στο έργο τους. Οι αληθινοί ηγέτες κατά τον Πλάτωνα, δεν υπηρετούν το προσωπικό τους συμφέρον .Η ιδεώδης πολιτεία του Πλάτωνα περικλείει κι άλλες αρετές όπως η σοφία η σωφροσύνη , η ανδρεία και η δικαιοσύνη, αλλά επίσης βλέπουμε τον Πλάτωνα να παραθέτει την άποψη του για τα μέρη της ψυχής και πως αυτά αρμόζει να λειτουργούν , έτσι ώστε ο άνθρωπος να λειτουργεί δίκαια που αυτό θα του επιφέρει την αρμονία στην ζωή του με τον διαχωρισμό της ψυχής σε τρία μέρη το επιθυμητικόν, το θυμοειδές και το λογιστικόν .Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι η δικαιοσύνη είναι η αρμονία των αντιμαχομένων τάσεων της ψυχής. Ο άνθρωπος δηλαδή θα πρέπει να διερευνήσει τον εαυτό του ώστε η συμπεριφορά που θα διατηρήσει απέναντι στους υπόλοιπους , στην φύση και γενικότερα απέναντι στην κοινωνία να είναι ορθός . Φανερώνεται η άποψή του για αρετές αρκετά σημαντικές για την ζωή του ανθρώπου και θα ήθελα να τονίσω ότι ο Πλάτωνας θεωρούσε ότι η ιδεώδης πολιτεία ήταν αριστοκρατική. Πιο συγκεκριμένα ,η αριστοκρατία της βασιζόταν στο πνεύμα και όχι στην καταγωγή. Η ιδανική πολιτεία (πολίτευμα), έννοιες και αξίες που ενώ μας δόθηκαν από το 400 π.χ., δεν χαρακτηρίζουν ακόμα την ιδιωτική και πολιτική συμπεριφορά μας… Ανδρεία ,Ηθική ,Δικαιοσύνη,Σοφία, Σωφροσύνη….Είναι ολοφάνερο πως δεν υπάρχει καμία σύνδεση με την δική μας σημερινή πολιτεία με το σύγχρονο τρόπο διακυβέρνησης της χώρας και της πολιτικής κουλτούρας γενικότερα…Όμως οι λύσεις και τα θεμέλια μας δόθηκαν από τότε… ας τα αξιοποιήσουμε αναλόγως!
Χαρακίδα Αλεξία
(Τμήμα Πολιτικών Επιστημών-Κοινωνικής Διοίκησης Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ- Δημοσιογραφία Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)
