Ενα πήλινο θραύσμα σε νεοκλασικό σπίτι της Ναυπάκτου ήταν ικανό να ξετυλίξει το αστικό ίχνος της πόλης. Ηταν ένα κλειστό, εγκαταλελειμμένο διώροφο και γωνιακό σπίτι. Η Ναύπακτος τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε πολύ και οικιστικά, ωστόσο έχασε πολλά ωραία σπίτια του αστικού παρελθόντος της. Ορισμένα, όμως, διασώζονται.
Στις λεγόμενες μικρές αλλά ιστορικές πόλεις, ιδίως της παλαιάς Ελλάδας, εκεί όπου το «μικρόν βασίλειον» του 19ου αιώνα αγωνιζόταν να δώσει υπόσταση στα αστικά δίκτυα, διαδόθηκε ο ελληνικός νεοκλασικισμός. Υπήρχε ένα ιδιαίτερο ιδίωμα που ευδοκίμησε σε πολλά μέρη: στην Αθήνα, στο Λαύριο, στη Χαλκίδα, στην Αμφισσα, στη Λαμία, στην Πάτρα, στην Τρίπολη, στην Καλαμάτα… λίγο-πολύ παντού στον σημερινό νότο της Ελλάδας.
Αυτό το σπίτι της Ναυπάκτου παρουσιάστηκε μπροστά μου σαν λείψανο ενός ευγενούς ρυθμού. Ελάχιστα έχουν απομείνει. Ηταν ένα ψηλό σπίτι. Στην ξύλινη εξώθυρα, σε εκείνο το μινωικό κόκκινο ξεθωριασμένο από την πολυκαιρία, υπήρχε το χεράκι-ρόπτρο, αλλά ψηλά, στα επίκρανα των δύο παραστάδων εκατέρωθεν της πόρτας ξεχώριζαν οι μυθολογικές μορφές.
Δεν είναι σύνηθες να βλέπει κανείς στα πήλινα διακοσμητικά στοιχεία από τους γκροτέσκ μύθους, ιδίως στα φιλήσυχα δρομάκια των επαρχιακών πόλεων. Οι γρύπες, που παραπέμπουν και στις μυθικές μορφές του δυτικού Μεσαίωνα, ήταν εκεί, ανά δύο ζεύγη, σμιλεμένοι στον πηλό, αναφύονταν από ακάνθους σε κατάσταση προχωρημένης φθοράς όπως και ολόκληρο το σπίτι.
Σαν αυτό, εκατοντάδες σπίτια ενός άλλου αισθητικού κανόνα επιζούν ακόμη διάσπαρτα στη χώρα χωρίς ουσιαστική ελπίδα διατήρησης και αποκατάστασης. Μένουν διατηρητέα στα χαρτιά, και όχι όλα, έως ότου καταρρεύσουν. Οι γρύπες της Ναυπάκτου ξετύλιγαν ιστορίες.
Έντυπη kathimerini.gr
