Στο όριο του Συντάγματος

Όπως ξεκινήσαμε να αναπτύσσουμε στο προχθεσινό μας φύλλο, οι συμμαχικές κυβερνήσεις ή κυβερνήσεις συνεργασίας, όπως έχουν επικρατήσει να ονομάζονται, λειτουργούν με εντελώς διαφορετικό τρόπο, με διαφορετικούς κανόνες και διαφορετικές σχέσεις, απ` ότι εκείνες που προκύπτουν από αυτοδύναμες λαϊκές πλειοψηφίες.

Ενώ στις δεύτερες, είναι ευχερής και η δεδομένη η πρωτοκαθεδρία ή και παντοδυναμία του επικεφαλής, σε πλήρη αρμονία με όσα προβλέπουν οι σχετικές διατάξεις του Συντάγματος, στις πρώτες, οι ιδιαίτερες συνθήκες συγκρότησης τους, επιβάλλουν ακόμη και κατ` οικονομία λύσεις ή και κάποιας μορφής παράκαμψη των Συνταγματικών κανόνων, στο όριο της θεσμικής νομιμότητας.

Τι άλλο από μια τέτοια θεσμική ακροβασία συνιστούσε, στις περιπτώσεις των κυβερνήσεων Τζαννετάκη και Ζολώτα, που παρουσιάστηκαν στο προχθεσινό φύλλο, το γεγονός ότι όλες, σίγουρα πάντως οι κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονταν στις άτυπες συσκέψεις των αρχηγών, των κομμάτων που συμμετείχαν σ` εκείνες τις κυβερνήσεις, ερήμην ή και με την απλή παρουσία και «προσυπογραφή» του πρωθυπουργού; Ακόμη περισσότερο, οριακή Συνταγματικά κρίθηκε και η εκ των προτέρων «αυτοδέσμευση» των συμμετεχόντων κομμάτων, για περιορισμένη, εκ των προτέρων προσδιορισμένη, χρονική διάρκεια τους.

Στον τύπο της εποχής, μπορεί να βρει ο φιλέρευνος αναγνώστης, σχετικές γνωμοδοτήσεις των κορυφαίων Συνταγματολόγων της εποχής, που περιείχαν το σοβαρό προβληματισμό, αν και όχι ανοιχτές επικρίσεις, για το θεσμικά δόκιμο, τέτοιων μεθοδεύσεων. Ιδιαίτερα επικριτικοί, υπήρξαν για τον τρόπο που επιλέχθηκε, προκειμένου να τερματιστεί ο βίος της κυβέρνησης Τζαννετάκη, με μια εικονική και στα όρια της διακωμώδησης, διαδικασία υποβολής παραίτησης και, στην ουσία, παραβίασης των όσων προέβλεπε το άρθρο 37 του Συντάγματος, για τέτοιες περιπτώσεις.

 Αλλά και ο τρόπος τερματισμού της κυβέρνησης Ζολώτα, δεν αποτελεί από τις πιο ευτυχείς στιγμές, της Μεταπολιτευτικής μας δημοκρατίας. Στην ουσία επρόκειτο για μια μονομερή απόφαση του τότε προέδρου της ΝΔ Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που αποφάσισε, επειγόμενος για την προκήρυξη νέων εκλογών και την κατάκτηση της εξουσίας, «απέσυρε» τους υπουργούς του κόμματος του, που ο ίδιος, φυσικά, είχε υποδείξει, υποχρεώνοντας και τους άλλους δύο αρχηγούς, Ανδρέα Παπανδρέου και Χαρίλαο Φλωράκη, να πράξουν το ίδιο.

Έτσι, η Οικουμενική (κατ` ακρίβεια, με βάση τα αριθμητικά δεδομένα της τότε Βουλής) κυβέρνηση κατέστη στην πράξη υπηρεσιακή, που ανέλαβε και τη διενέργεια των εκλογών, καθώς επανήλθαν οι, υπηρεσιακοί, υπουργοί, που είχαν στελεχώσει και την εκλογική κυβέρνηση Γρίβα.

Ακόμη πιο προβληματική, για να μη χρησιμοποιήσουμε βαρύτερη διατύπωση, ήταν η διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας που, υποχρεωτικά, με βάση τα δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα, όπου οι βουλευτές της ΝΔ, του πρώτου, δηλαδή, σε δύναμη κόμματος, συμμετείχαν «ωσεί παρόντες» στις τρεις ψηφοφορίες, προκειμένου να αυτές να αποβούν άκαρπες κι έτσι ν` ανοίξει ο δρόμος για τις εκλογές.

Ενδεικτικά του τρόπου και των μεθοδεύσεων, που ακολουθήθηκαν στο σχηματισμό των εν λόγω κυβερνήσεων, ήταν τα όσα αποκάλυψε ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης, στο δεύτερο τόμο του αυτοβιογραφικού του έργου, για το πώς, από τη θέση του υπουργού Εθνικής Άμυνας, στην κυβέρνηση Τζαννετάκη, βρέθηκε στη θέση του υπουργού Εμπορίου, στην κυβέρνηση Ζολώτα, καθώς, για την παραμονή του στο Πεντάγωνο, είχε θέσει βέτο ο Χαρίλαος Φλωράκης. Με αντίστοιχο τρόπο συγκροτήθηκαν και λειτούργησαν και οι «συμμαχικές» κυβερνήσεις, στην περίοδο της κρίσης, όπως θα δούμε σε επόμενα κείμενα.