54 χρόνια ΠΑΣΟΚ και οι μεταλλάξεις του Σημίτη

Πρώτες µέρες του Αυγούστου 1974. Η Ελληνική Δηµοκρατία κάνει τα πρώτα βήµατά της µετά την πτώση της χούντας των συνταγµαταρχών. Γύρισε ο Κων/νος Καραµανλής από την αυτοεξορία του στο Παρίσι και σχηµατίζει κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Οι χουντικοί σχεδιάζουν να κάνουν και πάλι πραξικόπηµα ανατρέποντας την κυβέρνηση. Ο δηµοκρατικός κόσµος ξενυχτά στα «πηγαδάκια» των πλατειών και προσπαθεί να ξεπεράσει τον φόβο του µε κουβέντες και αντιπαραθέσεις. Οι εφηµερίδες της δεξιάς επισηµαίνουν ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν έχει επιστρέψει στη χώρα και παραµένει στο εξωτερικό.
Αρχές Αυγούστου, στο ξενοδοχείο Βίντερτουρ στην ελβετική κωµόπολη, µια οµάδα του ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνηµα που ιδρύθηκε το 1968), στελεχών του εξωτερικού, συζητά. Στην αίθουσα υπάρχει η σηµαία του ΠΑΚ. Πρόκειται για τη Σύνοδο του Εθνικού Συµβουλίου του ΠΑΚ, που οργάνωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου, πρώην υπουργός της Ένωσης Κέντρου και καθηγητής του πανεπιστηµίου Μπέρκλεϋ. Το θέµα της Συνόδου είναι η διάλυση του ΠΑΚ και η δηµιουργία πολιτικού φορέα.
Η εισαγωγή του αρχηγού θα διχάσει 80 περίπου µέλη της οργάνωσης που δρούσαν τα χρόνια της χούντας στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία. Οι περισσότεροι εκφράζουν επιφυλάξεις για το εγχείρηµα. Αναπτύσσουν την άποψη ότι η χούντα και ο σχηµατισµός της κυβέρνησης Καραµανλή είναι: «αλλαγή φρουράς που επέβαλε το Νατοϊκό κατεστηµένο και οι Αµερικανοί εφαρµόζουν το σχέδιο Κίσινγκερ». Οι αντιθέσεις ήταν έντονες και χρειάστηκε να παρέµβει ο αρχηγός του ΠΑΚ για να µην εκτραπεί η κατάσταση. Το βράδυ 7 Αυγούστου γίνεται ψηφοφορία κατά πλειοψηφία και αποφασίζεται να διαλυθεί η οργάνωση ΠΑΚ.
Η απόφαση για τον νέο φορέα πρέπει να έχει «σοσιαλιστικό προοδευτικό χαρακτήρα µε στόχο τις σύγχρονες ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας». Την επόµενη ηµέρα ο Ανδρέας Παπανδρέου αναχωρεί για τις ΗΠΑ, για να προετοιµάσει την επιστροφή του στην Ελλάδα και ταυτόχρονα το µέλος του Συµβουλίου Βασιλειάδης αναχωρεί για την Αθήνα, προκειµένου να οργανώσει µε τα εσωτερικά στελέχη του ΠΑΚ την άφιξη του αρχηγού.
Στην Αθήνα έχει γίνει γνωστό ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφει και θα προχωρήσει σε νέο πολιτικό φορέα. Ο προβληµατισµός στην Ένωση Κέντρου και στην Κεντροαριστερά είναι έντονος. Οι 50 βουλευτές που ταυτίστηκαν ιδεολογικά µε τον Ανδρέα από την προδικτατορική Ε.Κ. θεωρούσαν ότι δεν χρειάζεται νέος φορέας και υποστήριζαν ότι: «ως φυσικός κληρονόµος του Γεωργίου (Γέρου της Δηµοκρατίας και τελευταίου αρχηγού της Ε.Κ.) αναλαµβάνει και την πολιτική του κληρονοµιά και να επανιδρύσει την Ένωση Κέντρου».
Μετά τον ερχοµό του στις 16 Αυγούστου ο Ανδρέας Παπανδρέου αρχίζει τις διαπραγµατεύσεις και ορίζει µια οµάδα που θα συναντήσει στελέχη και από άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Η πρώτη οµάδα που θα συναντήσει τα στελέχη της Δηµοκρατικής Άµυνας (Δ.Α.) αποτελείται από τους Αντώνη Λιβάνη, Τ. Τουλούπα, Ν. Βγενόπουλο και τον Άκη Τσοχατζόπουλο. Από την Δ.Α. είναι ο Βασίλης Φίλιας, ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, ο Γερ. Νοταράς. Οι διαπραγµατεύσεις µετά από πολλές προστριβές και αντιθέσεις µε βάση µια ανακοίνωση της Δ.Α. που έκανε λόγο για την Κεντροαριστερά. Τα στελέχη της Δ.Α. υποχώρησαν και στις αρχές Σεπτεµβρίου συµφώνησαν. Λύνοντας τα χέρια του Παπανδρέου και στη διαµάχη που είχε µε τα στελέχη του εσωτερικού και εξωτερικού ΠΑΚ για τον χαρακτήρα του φορέα. Αναγγέλλει στους συνεργάτες του ότι θα ανακοινώσει την ίδρυση του Κινήµατος στις 3 Σεπτεµβρίου, σε προφανή συµβολισµό µε την επανάσταση της 3ης Σεπτεµβρίου 1843, που κατέληξε στο να υποχρεωθεί ο Όθων να δεχτεί το Σύνταγµα.
Την 3η Σεπτεµβρίου 1974, στον ηµιώροφο του ξενοδοχείου «Κινγκ Παλάς», όρθιος ο Ανδρέας Παπανδρέου αρχίζει να διαβάζει την ιδρυτική διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ προς τον ελληνικό λαό. Το ΠΑΣΟΚ είναι γεγονός. Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ από τον Ανδρέα Παπανδρέου ήταν η αφετηρία για την πολιτική και κοινωνική δράση του κόµµατος που κυριάρχησε στις πολιτικές εξελίξεις για µια τριακονταετία στη χώρα µας. Με την πτώση της δικτατορίας το πολιτικό κλίµα είχε διαµορφώσει τις συνθήκες για τη δηµιουργία ενός δυναµικού πολιτικού φορέα µε ριζοσπαστικές ιδέες και δυναµική δράση. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, διαβλέποντας τις πολιτικές εξελίξεις, προχώρησε στη δηµιουργία του κινήµατος παρά τις προτάσεις των κεντρογενών. Αρνούµενος την ανασύσταση της Ε.Κ. ήθελε ένα κόµµα µε τολµηρή και ριζοσπαστική πολιτική, κάτι που αναζητούσε ο λαός και ιδιαίτερα η νεολαία που έβγαινε από την χουντική επτάχρονη τυραννία και απαιτούσε ανεξαρτησία, ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη.
Το πολιτικό κενό που υπήρχε στο χώρο της ευρύτερης δηµοκρατικής πολιτικής και της Αριστεράς. Η Ε.Κ., εγκλωβισµένη από τα παλιά στελέχη της προδικτατορικής περιόδου, δεν µπορούσε να ακολουθήσει τις εξελίξεις, ούτε να εφαρµόσει ριζοσπαστική πολιτική που ζητούσε ο λαός. Όσον αφορά για την παραδοσιακή Αριστερά, σπαραζόταν από εσωτερικές συγκρούσεις και ήταν καθηλωµένη σε δογµατικά σύνδροµα, που δεν της έδινε τη δυνατότητα να παίξει τον ρόλο καταλύτη στις εξελίξεις.

ΙΔΡΥΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΠΑΣΟΚ 3ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1974
Κάθε εξουσία πηγάζει από τον λαό, εκφράζει τον λαό και υπηρετεί τον λαό. Η κοινωνική οικονοµική πολιτική δοµή της δύναµης στη χώρα µας διαρθρώνεται µε τρόπο που να αποκλείει την παραβίαση της λαϊκής θέλησης µε οποιαδήποτε τρόπο.
Εξασφαλίζεται µε γνήσιες δηµοκρατικές διαδικασίες ή άµεση και ενεργό συµµετοχή όλων των πολιτών στην πολιτική ζωή του τόπου.
Η Ελλάδα αποσυνδέεται από τους στρατιωτικούς και οικονοµικούς συνασπισµούς που υπονοµεύουν την εθνική µας ανεξαρτησία και το κυριαρχικό δικαίωµα του Ελληνικού λαού να προγραµµατίζει αυτός την κοινωνική, οικονοµική, πολιτική και πολιτιστική πορεία της χώρας.
Η Ελλάδα ακολουθεί δυναµική, ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική µε στόχους την εγγύηση της εδαφικής ακεραιότητας, την κατοχύρωση της αδέσµευτής λαϊκής κυριαρχίας και την καλύτερη δυνατή πραγµάτωση των επιδιώξεων του ελληνικού λαού…

Ακυρώνονται οι διεθνείς συµβάσεις και συµφωνίες που έχουν οδηγήσει την Ελλάδα σε οικονοµική, πολιτική και στρατιωτική εξάρτηση από τα µονοπωλιακά συγκροτήµατα της Δύσης και ιδιαίτερα του αµερικανικού ιµπεριαλισµού.

Για την κοινωνική απελευθέρωση:
• Κοινοποίηση του χρηµατοδοτικού συστήµατος των βασικών µονάδων παραγωγής, του µεγάλου εισαγωγικού εµπορίου, καθώς και την προώθηση των συνεταιρισµών στην αγροτική παραγωγή.

• Τον περιφερειακό αποκεντρωµένο κοινωνικό προγραµµατισµό της οικονοµίας και την προώθηση της αυτοδιαχείρισης.

• Τη διοικητική αποκέντρωση και την ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

• Το κλείσιµο του ανοίγµατος εισοδήµατος ανάµεσα στα ανώτερα και κατώτερα εισοδήµατα.

• Την εξασφάλιση ανθρώπινης κατοικίας σε όλους.

• Την ανάπτυξη µιας σύγχρονης, µαζικής συµµετοχής και πάντα δηµόσια παιδεία.

• Την κοινωνικοποίηση της υγείας και την εξασφάλιση δωρεάν ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης σε όλους. Κοινωνική ασφάλιση που θα επεκταθεί σε όλους τους Έλληνες.

• Την προστασία της µητέρας και του παιδιού.

• Την προστασία του περιβάλλοντος.

3 Σεπτεµβρίου 1974

Το 1993 ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ για την αναγέννηση του ίδιου του Κινήµατος που αφορά: «τις ιδέες, τις αξίες, τους στόχους, τις εθνικές επιλογές στην παραγωγή, την οικονοµία, τους θεσµούς, στις αντιλήψεις, τις νοοτροπίες και τις κοινωνικές πρακτικές», θεµέλια θα είναι «η Παιδεία και ο Πολιτισµός.»
Για την αναγέννηση του ίδιου του ΠΑΣΟΚ στο κείµενο της «νέας» διακήρυξης αναφέρεται σχετικά: « Το ΠΑΣΟΚ ή θα αναγεννηθεί το ίδιο ταυτόχρονα µε την πορεία αναγέννησης της Ελλάδας και του ελληνισµού για να εκφράσει αυθεντικά τις ώριµες και σύγχρονες ανάγκες του τόπου και των λαϊκών δυνάµεων, ή θα µετατραπεί σε παραδοσιακό πολιτικό σχηµατισµό χωρίς προοπτική».
Με τη νέα διακήρυξη ουσιαστικά συµπλήρωνε τη δράση για τις ανάγκες των εξελίξεων που δηµιουργήθηκαν.

Για την οικονοµία αναφέρει:
• Ισχυροποίηση της οικονοµίας για την ευρύτερη θωράκιση του έθνους, οικονοµική, δηµογραφική και πολιτιστική θωράκιση της Θράκης και του Αιγαίου και µετατροπή της Μακεδονίας και της Ηπείρου σε πύλες για την ανάπτυξη νέων οικονοµικών δραστηριοτήτων και προνοµιούχους χώρους συνεργασίας µε την Βαλκανική ενδοχώρα.

• Ανακατανοµή των εθνικών πόρων υπέρ των περιφερειών της χώρας.

• Σταδιακή αλλά σηµαντική αύξηση της συµµετοχής των επενδύσεων στο ΑΕΠ.

• Ανακατανοµή του εισοδήµατος υπέρ των ασθενέστερων τάξεων και ανακατανοµή του πλούτου υπέρ των υποβαθµισµένων περιοχών.

• Κατάρτιση εθνικού σχεδίου για την καταπολέµηση της ανεργίας, ιδίως των νέων και των γυναικών.

• Επανασύσταση του Εθνικού Συστήµατος Υγείας (ΕΣΥ) και ανασυγκρότηση του ασφαλιστικού συστήµατος.

Κλείνοντας την οµιλία του ο Ανδρέας Παπανδρέου τόνισε ότι: «Απευθυνόµαστε σήµερα σε κάθε Έλληνα πολίτη, ανεξάρτητα από την κοµµατική ένταξη. Απευθυνόµαστε ιδιαίτερα στην ελληνική νεολαία. Στους νέους και τις νέες που θέλουν να ζήσουν τη ζωή τους ως δηµιουργοί και όχι ως θεατές. Τους θέλουµε όλους και µπορούν να είναι όλοι συµµέτοχοι στη µεγάλη αναγεννητική προσπάθεια.
Η στρατηγική µας δείχνει ένα ριζικά διαφορετικό δρόµο από αυτόν της σηµερινής παρακµής… Το κίνηµά µας, µε βαθιές ρίζες στις λαϊκές δυνάµεις, µε σύγχρονη φυσιογνωµία, µε αυθεντική δυνατότητα ανανέωσης και µετεξέλιξης, είναι το µεγάλο ρεύµα στη χώρα µας και ελπίδα για το λαό µας.»
Από την εποχή του σκανδάλου Κοσκωτά (που ο Κ. Μητσοτάκης τον Μάιο του 1997 σε οµιλία του στην Βουλή µίλησε για Σκευωρία) και της ασθένειας του προέδρου αρχίζουν οι δελφίνοι να δρουν για την διαδοχή του. Ο αγώνας αρχίζει πλέον ανοιχτά στην σύνοδο της Κεντρικής Επιτροπής τον Οκτώβριο του 1995. Η οµάδα των τεσσάρων µε επικεφαλής τον Κώστα Σηµίτη και τους Βάσω Παπανδρέου, Θ. Πάγκαλο και Παρασκευά Αυγερινό. Οι εφηµερίδες γράφουν ότι ο Παπανδρέου ανέθεσε την πρωθυπουργία στους Τσοχατζόπουλο και Λιβάνη. Οι δηµοσκοπήσεις φέρνουν τη Νέα Δηµοκρατία να είναι µπροστά από το ΠΑΣΟΚ. Οι Δελφίνοι πιέζουν τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί από τα αξιώµατά του. Μέσα στο κόµµα και την κοινοβουλευτική οµάδα δηµιουργούνται τρεις οµάδες, η µια αντιπολιτευτική, η άλλη τον λοχαγών που υποστήριζαν τα ιστορικά στελέχη και η τρίτη των παλιών στελεχών. Η Οµάδα του Σηµίτη, γνωστή ως «των Τεσσάρων», αρνήθηκε να συµµετέχει στο Εκτελεστικό Γραφείο, οι λοχαγοί θα συµµετείχαν µόνο αν συµπεριφερθούν και τα ιστορικά στελέχη. Ο Ανδρέας Παπανδρέου παραιτείται από τα αξιώµατα του και ανακοινώνει έκτακτο συνέδριο για την εκλογή του νέου προέδρου. Οι οµάδες αρχίζουν το παιχνίδι, ποια θα κυριαρχήσει για το ανώτατο αξίωµα του κόµµατος. Ο Παπανδρέου µαζί µε τους στενούς συνεργάτες του ετοιµάζει την οµιλία του. Την παραµονή του Συνεδρίου ολοκληρώθηκε το κείµενο αργά τα µεσάνυχτα και άρχισε η δακτυλογράφησή του από τους συνεργάτες του στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και πηγαίνει να αναπαυτεί αφού τους καληνύχτισε. Η σύζυγος του, Δήµητρα Λιάνη, φωνάζει ότι: «ο Ανδρέας δεν είναι καλά, φωνάξτε τον γιατρό», µέχρι να πάει ο γιατρός ο Ανδρέας είχε άφησε την τελευταία του πνοή. Όλως µυστηριωδώς η οµιλία χάθηκε γιατί, αντί να την αποθηκεύσουν, την διέγραψαν! Οι ψίθυροι οργιάζουν στο ΠΑΣΟΚ ότι «αυτό έγινε εσκεµµένα, γιατί όλοι ήταν σίγουροι ότι δεν θα άφηνε το κόµµα στα χέρια του Σηµίτη».
Η Κοινοβουλευτική Οµάδα ξεκινά τις διαδικασίες για τη διαδοχή του πρωθυπουργού. Υποψηφιότητες βάζουν οι Κώστας Σηµίτης, Γεράσιµος Αρσένης, Άκης Τσοχατζόπουλος και τελευταία στιγµή ο Γιάννης Χαραλαµπόπουλος. Μετά από µεγάλο παρασκήνιο κερδίζει ο Κώστας Σηµίτης.
Στο έκτακτο συνέδριο µε την στήριξη ακόµη και του Γιώργου Παπανδρέου κερδίζει την προεδρία απορρίπτοντας τη διαρχία. Από την επόµενη µέρα ο Σηµίτης αρχίζει σταδιακά την αλλαγή της πολιτικής και κοινωνικής πολιτικής που είχε χαράξει ο ιδρυτής του. Ο Κώστας Σηµίτης, γνωστός για την αντιπαλότητα µε τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, δεν άφηνε να χαθεί καµιά ευκαιρία να χτυπήσει τον πρόεδρο αλλά και διάφορα στελέχη. Την εποχή του σκανδάλου Κοσκωτά, στις 21 Σεπτεµβρίου δηλώνει: «έπρεπε να συγκλονιστεί ολόκληρη η χώρα για τις σχέσεις στελεχών µας µε την τράπεζα Κρήτης, για να εξαναγκαστεί σε παραίτηση ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Όσοι όµως είχαν την ανάγκη µιας άλλης στάσης απέναντι στα οικονοµικά συµφέροντα είχαν αντιµετωπιστεί ως αποστάτες και για πολλούς είναι ακόµα σήµερα ύποπτοι» και σε οξείς τόνους προσθέτει: «Υπάρχουν και ληστές του τρένου. Το 1974 γνώριζα πολλούς συντρόφους που είχαν καλές δουλειές στη Γερµανία και έµειναν άνεργοι γιατί ήθελαν να δουλέψουν για το ΠΑΣΟΚ. Γνωρίζω και άλλους συντρόφους, που ήρθαν το ’81 από µια θέση στην άλλη κυβερνητική θέση. Μερικοί από αυτούς, όταν τους είπε το Κίνηµα γίνετε καρβουνιάρηδες, δεν ήθελαν και κατέβηκαν από το τρένο». Αυτά τα λόγια του κυρίου Σηµίτη ελέχθησαν όταν ήταν στην αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ αλλά δεν τα τήρησε όταν ανέλαβε την εξουσία του κινήµατος και όταν ήταν πρωθυπουργός που επί της θητείας του αναπτύχθηκαν τα περισσότερα οικονοµικά σκάνδαλα και µετάλλαξε το ΠΑΣΟΚ από σοσιαλιστικό κίνηµα σε νεοφιλελεύθερο. Εκ του αποτελέσµατος δικαιώθηκε ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ όταν έλεγε: «Αν αναλάβει ο Σηµίτης το ΠΑΣΟΚ θα πάψει να είναι λαϊκό κοινωνικό κίνηµα».