Πέτρος Πιτσιάκκας
Φιλόλογος – M.Ed.
Διευθυντής 2ου Λυκείου Ναυπάκτου
Για τα γεγονότα και τους πρωταγωνιστές της Επανάσταση του 1821, έχουν γραφτεί και έχουν ειπωθεί πάρα πολλά. Υπάρχουν πρόσωπα, τα οποία διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στον Αγώνα για την Εθνική Παλιγγενεσία, είναι γνωστά σε όλους και μνημονεύονται συχνά. Τα ονόματα του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, του Παπαφλέσσα, του Κανάρη, της Μπουμπουλίνας και πολλών άλλων ηρώων του 1821 επανέρχονται στις μνήμες των Ελλήνων, κάθε φορά που τιμάται η εθνική επέτειος. Ωστόσο, όπως ανέφερε και ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κκ Ιερόθεος, στην εκδήλωση του 2ου Λυκείου Ναυπάκτου, για τα 201 χρόνια από την ελληνική επανάσταση, υπάρχουν πολλοί οι οποίοι, ενώ έδωσαν όλα τα υπάρχοντα τους, ακόμη και τη ζωή τους, για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον Οθωμανικό ζυγό, έχουν αδικηθεί από την ιστορία, δεν μνημονεύονται και παραμένουν άγνωστοι στο ευρύ κοινό. Μια από αυτές τις αγνοημένες μορφές, όπως τόνισε ο Άγιος Ναυπάκτου, που πρόσφεραν στον αγώνα της εθνικής παλιγγενεσίας τα πλούτη και τη ζωή τους, είναι και ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, ο οποίος γεννήθηκε στην Κόρινθο το Μάρτιο του 1766.
Οι οικογενειακές του ρίζες βρίσκονται στην Ήπειρο. Οι πρόγονοι του ήταν προεστοί. Ο προπάππος του Γεώργιος Μαργαρίτης ήταν βιλαέτης και κρεμάστηκε από τους τούρκους. Ο παππούς του, ο παπά-Διαμαντής Μαργαρίτης, εύπορος και προεστός, αναγκάζεται να εγκαταλείψει οικογενειακώς τον τόπο του, κυνηγημένος κι αυτός από τους Τούρκους, και να εγκατασταθεί στο Αιτωλικό. Από εκεί ο ένας του γιος, ο Αναστάσιος, εγκαταστάθηκε στην Πάτρα και ο άλλος, ο Γεώργιος, εγκαταστάθηκε στην Κόρινθο, όπου παντρεύτηκε την κόρη ενός ιερέα και πρόκριτου και απέκτησε δυο παιδιά, τον Ιωάννη και την Ανθή. Στη συνέχεια, τα δύο αδέλφια αποφάσισαν να αλλάξουν το επώνυμο τους, από Μαργαρίτης σε Παπαδιαμαντόπουλος, δηλαδή παιδιά του παπά-Διαμαντή.
Μετά το θάνατο των γονιών του και το γάμο της αδελφής του, ο Ιωάννης, σε ηλικία 20 χρόνων, εγκαθίσταται στην Πάτρα, και δουλεύει δίπλα στον έμπορο θείο του, Αναστάσιο. Μετά από λίγα χρόνια, με τις ευλογίες του θείου του και με ένα ποσό 1500 γροσιών, για τις μέχρι τότε υπηρεσίες του, ο Ιωάννης ανοίγει δικό του εμπορικό κατάστημα. Το 1794 ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος συνεταιρίζεται με τον πατρινό Δημήτριο Ανάγνου, πλούσιο έμπορο και κτηματία, κι απλώνει τον κύκλο των εργασιών του σ’ ολόκληρη την Αυτοκρατορία, αλλά και πέρα από τα όριά της. Ο Βαλής της Θεσσαλονίκης, ο Μπέης της Κορίνθου και πολλοί πλούσιοι Οθωμανοί, του εμπιστεύονται ολόκληρη την παραγωγή των αγροτικών τους προϊόντων, για να τη διαθέσει εκείνος, κατά βούληση. Οι Έλληνες έμποροι της Επτανήσου και της Ευρώπης του αναθέτουν την πώληση των προϊόντων τους, με προμήθεια, ενώ ο ίδιος τους στέλνει από την Πάτρα, προς πώληση, σταφίδα, λάδι και άλλα προϊόντα, με τους ίδιους όρους που εκείνοι του αναθέτουν την πώληση των δικών τους προϊόντων.
Με την ανάπτυξη των εμπορικών του δραστηριοτήτων, ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος διαπιστώνει ότι πλέον έχει ανάγκη από πλοία, για να πραγματοποιεί απ’ ευθείας, και χωρίς τη μεσολάβηση των προξενείων της Αγγλίας και της Ολλανδίας, το ανταλλακτικό εμπόριο και έτσι να επιτυγχάνει φθηνούς ναύλους. Ονειρεύεται τη δημιουργία ναυτικού στόλου, που ναμπορεί να ταξιδεύει ακόμη και στην Αμερική. Σε μικρό χρονικό διάστημα, γίνεται ιδιοκτήτης πολλών μεγάλων πλοίων, ιδιαίτερα του Γαλαξιδιώτικου στόλου. Ιδρύει ιδιωτική τράπεζα με αντιπροσώπους στα κυριότερα εμπορικά λιμάνια και κέντρα της Ανατολής και της Δύσης.
Παντρεύεται την κόρη του προκρίτου της Αχαΐας Ιωάννη Καλαμογδάρτη, Ελένη, προσαυξάνοντας τις εμπορικές και πολιτικές του σχέσεις. Αναδεικνύεται σε έναν από τους σπουδαιότερους και πιο διακεκριμένους άντρες της Πελοποννήσου, τον οποίο οι Τούρκοι υπολογίζουν. Γίνεται γνωστός σε πολλές πόλεις της Τουρκίας και της Ευρώπης. Από το 1811 αυτονομείται επαγγελματικά και συγκεντρώνει στα χέρια του όλη την εμπορική κίνηση της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδος και η φήμη του ξεπερνά τα όρια της Ελλάδος. Κατά την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, η περιουσία του ανέρχεται στα 3.000.000 γρόσια. Εκτός από το ρευστό χρήμα, έχει στην ιδιοκτησία του εργαστήρια, αρχοντικά, αποθήκες οίνου, ελαιοτριβεία, δεκαέξι μεγάλα πλοία Γαλαξιδιώτικα και μεγάλες εκτάσεις γης.
Το 1819, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Φιλήμων, μυείται στη Φιλική Εταιρεία και διορίζεται μέλος της Εφορείας Πατρών. Τον επόμενο χρόνο, ορίζεται ταμίας της Εταιρείας, για τη Βόρεια Πελοπόννησο και την Ακαρνανία. Για να μην αντιληφθούν οι Τούρκοι το ρόλο του, τους χορηγεί μακροπρόθεσμα δάνεια. Αργότερα, ορίζεται ταμίας του Αχαϊκού Διευθυντηρίου, βουλευτής και μέλος των Εθνικών Συνελεύσεων. Συμμετέχει στη σύσκεψη της Βοστίτσας, στο Αίγιο (1η Φεβρουαρίου 1821), όπου συζητείται έντονα το θέμα του χρόνου κήρυξης του Αγώνα.Εισφέρει στο Ταμείο της Φιλικής Εταιρείας και συγκροτεί ένα ένοπλο σώμα πενήντα στρατιωτών, που τους θέτει υπό την ηγεσία του οπλαρχηγού Παναγιώτη Καραντζά.
Στις 23 Μαρτίου 1821 ομάδα 30 ένοπλων Τούρκων, που σύντομα έγιναν 300, επιτίθενται εναντίον του αρχοντικού του προκρίτου Παπαδιαμαντόπουλου, που θεωρείται πρωτεργάτης των επαναστατικών κινήσεων της Πάτρας, το οποίο και πυρπολούν. Μετά την εμφάνιση ένοπλων Ελλήνων, η σύρραξη γενικεύεται και οι Τούρκοι αναγκάζονται να κλειστούν στο φρούριο. Στις 25 Μαρτίου, οι Έλληνες συγκεντρώνονται στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου και ο Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός στήνει το Σταυρό, πάνω στον οποίο ορκίζονται οι αγωνιστές αναφωνώντας «Ελευθερία ή Θάνατος».
Με την έναρξη της επανάστασης, ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος παίρνει μέρος στην πολιορκία του Κάστρου της Πάτρας και ανοίγει τις αποθήκες του, μοιράζοντας στους στρατιώτες κρασιά, λάδια και τυριά. Στις 26 Μαρτίου 1821, το Επαναστατικό ή Αχαϊκό Διευθυντήριο, μέλος του οποίου είναι και ο Παπαδιαμαντόπουλος, επιδίδει στους προξένους των ξένων δυνάμεων, που δεν είχαν εγκαταλείψει την Πάτρα, διακοίνωση με την οποία τους γνωστοποιείται η επανάσταση και τους ζητείται η εύνοια και η προστασία τους. Ο Παπαδιαμαντόπουλος διεκπεραιώνει, με επιτυχία, κάθε αποστολή που του ανατίθεται από τη διοίκηση και βοηθά οικονομικά, όποτε του ζητείται. Την 1η Μαρτίου 1823, εκλέγεται πανηγυρικά Βουλευτής Πατρών και, αργότερα, μέλος της επιτροπής του εθνικού δανείου. Το Μάιο του 1824, το Βουλευτικό Σώμα τον ευχαριστεί, για την προσφορά του, και τον Ιούλιο μεσολαβεί, με εντολή της κυβέρνησης, για την ειρήνευση των αντιμαχόμενων πατριωτών στην Πάτρα.
Το 1825 η Προσωρινή Κυβέρνηση τον διορίζει πρόεδρο της Διευθυντικής Επιτροπής της Δυτικής Ελλάδας. Στις 12 Απριλίου φτάνει στο Μεσολόγγι. Εργάζεται για τον ανεφοδιασμό και την περίθαλψη των αμάχων και συμβάλλει στην άμυνα της πόλης, κατά την τελευταία της πολιορκία. Τον Ιανουάριο του 1826 μεταβαίνει στη Ζάκυνθο, όπου βρίσκεται και η οικογένεια του, για να συγκεντρώσει τρόφιμα για τους πολιορκημένους. Παρά το γεγονός ότι η γυναίκα και τα παιδιά του, με δάκρυα στα μάτια, αλλά και οι φίλοι του, προσπαθούν να τον κρατήσουν στη Ζάκυνθο, για να σωθεί, από τους άμεσους κινδύνους του πολιορκημένου Μεσολογγίου, δεν πείθεται και απαντά ότι ορκίστηκε να πεθάνει μαζί με τους άλλους πολιορκημένους και δεν θα τους εγκαταλείψει. Έτσι, επιστρέφειστο Μεσολόγγι όπου και σκοτώνεται κατά την Έξοδο (10/11-4-1826).
Ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος ήταν ένας αγνός ιδεολόγος. Είναι μια αδικημένη και άγνωστη, για τους πολλούς, προσωπικότητα. Ανήκει σε εκείνους τους αγωνιστές της Επανάστασης που προσέφεραν στον Αγώνα όλη τους την περιουσία και την ίδια τη ζωή τους. Ωστόσο, παρέμειναν αγνοημένοι, έχοντας ως μοναδική ανταμοιβή την ηθική ικανοποίηση πως, με την προσφορά και τη θυσία τους η Ελλάδα ξεκίνησε τον ελεύθερο της βίο.
