Η πυρπόληση της Ρίζας από τους Γερμανούς κατακτητές
«Αποβραδίς έφτασαν οι αντάρτες στα μαντριά, πίσω απ’ την Παναούλα…
– Νυχτώνοντας θάταν 50-100 άτομα, ο Καραϊάννης κ’ άλλοι, δεν τους θυμάμαι τώρα το σπίτι γιόμισε ολούθε αντάρτες, έκατσαν κ’ έξω στα κοτρόνια…
– Ήταν άπλυτοι, αξούριστοι… έσκιαζαν…
– Έφαγαν ήπιαν ότι είχαμε…
– Απ’ τα πολλά… μας είπαν μην φοβάστε έχουμε σκοπό να ανατινάξουμε τη Γαλαρία να μην μπορούν οι Γερμανοί να περάσουν…
– Εγώ είχα μικρά παιδιά τότε φοβήθηκαν έκλαιγαν…
– Ήταν κατακαλόκαιρο κ’ είχαμε σοδιές στάρια πράματα…!!!
– Ένας αντάρτης που καθότανε όξω στην ραχούλα, πάει να πιεί νερό στη Βαρέλα, τη Βαρέλα όμως την είχαν αδειάσει οι άλλοι κ’ με φωνάζει δυνατά:
– Έλα εδώ εσύ, παρ΄ τη Βαρέλα και φέρε κρύο νερό τώρα!
– Κι εγώ νευριασμένη απ’ όλα λέω στον αντάρτη:
– Να πάρεις εσύ την Βαρέλα κ’ να φέρεις νερό κ’ εμένα που να πάω τέτοια ώρα στο πηγάδι π’ όχω μικρά, δεν ακούς που κλαίνε;
– Έρχεται ο γέροντας μου και μου λέει τότε:
– Τόχασες; Τι φωνάζεις, τ΄ αστόχισες π’ όχομε πόλεμο;
– Τέλος πάντων… Το πρωί ξημερώνοντας ακούσαμε τον πυροβολισμό… σκοτώσανε το Γερμανό απ’ όξω απ’ του Πλατανιά το σπίτι.
– Οι αντάρτες έφευγαν τον ανήφορο γλήγορα.
– Ε!! και τότες φώναξαν και σ’ εμάς να φύγουμε.
– Φύγαμε κακήν-κακώς τη ρεματιά απάνω, δεν πήραμε τίποτα μονάχα τα παιδιά… Ο Κώστας μου ήταν μικρός, πήρε τη βελετζούλα του. Είχα πέντε παιδιά τότε!!!
– Είπα στο Ζήσμο να πάρει το ταψί αυτός έκοψε ένα κομμάτι ίσα-ίσα για το βράδυ, έλεε ότι θα γυρίσουμε πίσω την αυγή και θα τα βρούμε όπως τα αφήσαμε…
– Φεύγαμε και οι οβίδες σκάγαν πίσω μας!!!
– Είναι θάμα πως ζούμε…!!!
– Πήγαμε στα πεζούλια. Ο Θανασούλας μας πήγε στο σπίτι τ’ Αριστείδη του Κολέτη, εφτά άτομα εμείς, μας είχαν στο σπίτι τους τέσσερις μήνες…
Πίσω δεν έμεινε τίποτα μούτε σπίτι, μούτε σοδιές, μούτε ρούχα.. μούτε τίποτα… ούλα καημένα…!»
(Από το βιβλίο ΡΙΖΑ του Ιωάννου Αθαν. Ιωάννου μαρτυρία της γιαγιάς Θανασούλενας Περλίγκα)
Την επόμενη μέρα ανατέλλοντας ο ήλιος βρήκε τα σπίτια του χωριού να καίγονται ολοσχερώς και δυο νεκρούς κατοίκους τον Μιχάλη Γίδα και τον Κώστα Λάππα τον οποίο αφού σκότωσαν ψηλά στο χωρίο τον έσυραν και τον εναπόθεσαν δίπλα στη σκάλα του φλεγόμενου σπιτιού του Λεωνίδα Κολοβού. Επίσης άλλους 24 κατοίκους στημένους στον τοίχο του σπιτιού του Πλατανιά (Δημητρίου Ανδρεόπουλου) μπροστά σε ένα οπλοπολυβόλο, κατάματα στον ήλιο, χωρίς νερό παρά τις παρακλήσεις τους στους Γερμανούς Φρουρούς τους. Μαζί τους ο παπα-Περικλής ιερέας του χωριού ο Πέτρος Βούλγαρης με τη μητέρα του Κωστάντω και τη γριά Σερέτη από τα Μαγκλαρέϊκα.
Ο 17χρονος Κώστας Γίδας (Αλεξίου) αδελφός του νεκρού Μιχάλη ο Δημήτρης Γίδας (Δημητριάδης) και ο Αποστόλης Γίδας τον οποίο οι Γερμανοί έδερναν συνέχεια ίσως επειδή είχε μακριά γένεια και νόμιζαν ότι ήταν αντάρτης.
Ευτυχώς όμως γλίτωσαν την εκτέλεση με την παρέμβαση του Γεωργίου Αθανασιάδη Νόβα και με φορτηγό μεταφέρθηκαν στη Ναύπακτο απ’ όπου την επόμενη ημέρα αφέθησαν ελεύθεροι.
Σήμερα για όλους εμάς του χωριανούς δεύτερης και τρίτης γενιάς η 11η Ιουλίου παραμένει για πάντα ημέρα πικρής μνήμης άλλα και υπερηφάνειας.
Υπερηφάνειας για όλους αυτούς που, λίγο καιρό πριν, όχι μόνο δε κακοποίησαν αλλά αντιθέτως περιέθαλψαν τους Γερμανούς πιλότους οι οποίοι διασώθηκαν όταν το αεροπλάνο τους ευρισκόμενο σε αναγνωριστική βομβαρδιστική αποστολή κατέπεσε από τα πυρά των Άγγλων συμμάχων στη θέση «Μαραθόλακα» δίπλα στο σημερινό νεκροταφείο Ρίζας. Δεν είμαστε ίδιοι και το αποδείξαμε με πράξεις.
Τέλος δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να αναφερθούμε στην αλληλεγγύη και την ποικιλόμορφη βοήθεια που προσέφεραν στους άστεγους και πεινασμένους πυρόπληκτους οι κάτοικοι των όμορων οικισμών οι οποίοι τους φιλοξένησαν στα φτωχικά τους σπίτια για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να ξαναχτίσουν τα δικά τους.
Ο πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού μας επί σειρά ετών διοργανώνει διάφορες εκδηλώσεις μνήμης αυτής την επετείου. Δεν ξεχνάμε το παρελθόν μας, την ιστορία μας, όλα εκείνα που πάνω τους έχτισαν οι πρόγονοί μας και που χρέος μας είναι να μεταφέρουμε στις επόμενες γενιές. Χωρίς το παρελθόν μας, άλλωστε, ούτε παρόν υπάρχει, ούτε πολύ περισσότερο μέλλον.
Ρίζα 2020
Λεωνίδας Κολοβός
παραλειποντας στην τελευταία παραγραφο να αναφερθει στην ανανδρια των “ανταρτων” οι οποιοι αφου φαγαν ολες τις προμήθειες του χωριου σηκωθηκαν κ εφηγαν αφηνοντας τους κατοίκους αβοηθητους στους γερμανους,να πληρωσουν την νυφη…ΖΗΤΩ Η “ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ”