Μιλήσαμε με τον Αλέξανδρο Χαντζή, τον σκηνοθέτη πίσω από το ντοκιμαντέρ Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, για μία ιστορική στιγμή που θα έπρεπε να μνημονεύουμε πολύ πιο συχνά αλλά και τις δυσκολίες του να γυρίζεις κάτι χωρίς καθόλου αρχειακό υλικό.
ποχή: 7 Οκτωβρίου του 1571. Τόπος: λίγα ναυτικά μίλια έξω από τη Ναύπακτο. Από τη μία, το πανίσχυρο ναυτικό των Οθωμανών που τα τελευταία χρόνια έχει διαλύσει κάθε αντίσταση με επικεφαλής τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα. Από την άλλη, ο συνασπισμός των χριστιανικών δυνάμεων που δεν έχουν άλλη λύση: πρέπει να σταματήσουν το Γίγαντα της Μέση Ανατολής αλλιώς η ύπαρξή τους κινδυνεύει. Η Μεσόγειος βρίσκεται σε αναταραχή, η Άγια Έδρα του Πάπα απειλείται, το status quo αιώνων είναι έτοιμο να αλλάξει.
Στο ευρύ ελληνικό κοινό, η Ναυμαχία της Ναυπάκτου είναι μάλλον μια άγνωστη στιγμή στη θάλασσα της παγκόσμιας ιστορίας. Κι όμως, στη Δύση θεωρείται ως μια από τις πιο σημαντικές ναυμαχίες όλων των εποχών: αν ο συνασπισμός των Ισπανών, της Βενετίας και άλλων χριστιανικών κρατών είχε χάσει εκείνη τη μέρα από τους Οθωμανούς, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά. Όχι, απαραίτητα χειρότερα αλλά διαφορετικά. Φαντάζεσαι ένα Παρίσι όπου στο κέντρο του θα υψωνόταν η ημισέληνος;
Το νέο ντοκιμαντέρ σε παραγωγή της Cosmote TV, που θα μεταδοθεί με αφορμή τα 450 χρόνια από τη ναυμαχία, ρίχνει φως στο τι ακριβώς έγινε εκείνη τη μέρα· όταν 500 καράβια συγκρούστηκαν για περισσότερες από πέντε ώρες στον στενό κόλπο και όπου 40 χιλιάδες ναύτες και κωπηλάτες έπεσαν νεκροί στο όνομα μιας σημαίας.
Μιλήσαμε με τον Αλέξανδρο Χαντζή, τον σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ, για το πόσο σπουδαία ήταν αυτή η μάχη, για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις όταν θες να γυρίσεις κάτι χωρίς αρχειακό υλικό, για τη δυναμική των ελληνικών ντοκιμαντέρ, αλλά και το γιατί να περάσει κανείς ένα τριήμερο στη Ναύπακτο.
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου είναι μία από τις πιο σημαντικές ναυμαχίες όλων των εποχών. Γιατί ως ελληνικό κοινό γνωρίζουμε τόσο λίγα σχετικά με αυτή;
Νομίζω πως η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί πρώτα στο σχολείο και στην εμμονή του σε συγκεκριμένες περιόδους της ιστορίας και δεύτερον σε κάτι πιο προφανές: ότι η Ναυμαχία της Ναυπάκτου δεν είναι αμιγώς μια ελληνική ιστορία. Σε αυτή την τεράστια σύγκρουση των δύο δυνάμεων (Δυτικοί-Οθωμανοί) οι Έλληνες χρησιμοποιούνται κι από τις δύο μεριές, κυρίως ως κωπηλάτες στις γαλέρες. Δεν πολεμάνε για την ελευθερία τους, ούτε στο τέλος της ημέρας κερδίζουν κάτι. Πιστεύω πως όλες οι χώρες αναζητούν ιστορίες όπου οι κάτοικοί της ήταν πρωταγωνιστές. Είτε αυτό σημαίνει πως δοξάστηκαν στο πεδίο της μάχης, είτε πως θυσιάστηκαν.
Στη συγκεκριμένη ιστορία όμως οι 8.000 Έλληνες που συμμετείχαν δεν είναι πρωταγωνιστές. Είναι ένα μικρό, σημαντικό μεν αλλά μικρό δε, κομμάτι της ιστορίας. Κι αυτό πολλές φορές αφήνει κάποιες θαυμαστές ιστορίες έξω από τη μεγάλη αφήγηση. Είναι προς τιμήν της πόλης της Ναυπάκτου, λοιπόν, που τον Οκτώβρη κάθε έτους «γιορτάζει» αυτή τη Ναυμαχία και φροντίζει να καλύψει αυτό το έλλειμμα γνώσης, διδάσκοντας τι πραγματικά συνέβη ανοιχτά της πόλης τους.
Πόσο διαφορετικά θα μπορούσαν να ήταν τα πράγματα αν είχε κερδίσει ο Οθωμανικός στόλος;
Είναι μια ερώτηση που μάλλον δεν μπορεί να απαντηθεί ξεκάθαρα γιατί μπαίνουν πολλές υποθέσεις και πολλά «αν». Και σίγουρα ένας ιστορικός θα μπορούσε να απαντήσει πιο πειστικά και πιο εμπεριστατωμένα. Σε μια υπόθεση εργασίας όμως, θα λέγαμε πως η καταστροφή του δυτικού συμμαχικού στόλου θα άνοιγε την πόρτα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ώστε να εισέλθει σε σημεία που μέχρι τότε θεωρούνταν απροσπέλαστα, όπως η Ρώμη και το Βατικανό, η Ισπανία, η Πορτογαλία.
Κι αν θέλουμε να το μεγαλώσουμε λίγο ακόμα, ας σκεφτούμε πως οι δύο τελευταίες χώρες είχαν ανοίξει «διαύλους επικοινωνίας» και με άλλους ηπείρους. Θα μπορούσαν άραγε οι Οθωμανοί να έχουν αποικίες στην Αμερική και στην Ινδία; Το αστείο αυτό φανταστικό ερώτημα, αν υπήρξε ποτέ, έπαψε να ισχύει στις 7 Οκτωβρίου 1571.
oneman.gr
