ΓΝΩΜΗ

Λίγο καθυστερηµένη η αναφορά στην 4η Αυγούστου, την επέτειο, δηλαδή, της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά. Έτσι κι αλλιώς, ελάχιστοι τη θυµούνται, για πολλούς λόγους.

Δεν έχουν δα αποµείνει και πολλοί νοσταλγοί, ενώ η χρονική απόσταση µειώνει το ενδιαφέρον, για µια πιο διευρυµένη επετειακή αναφορά. Αφήστε που, για να θυµηθούµε και τους αρχαίους µας προγόνους, συνήθως απωθούµε ότι οι αρχαίοι αποκαλούσαν «οικεία κακά». Δε σηµαίνει, όµως, ότι η περίοδος είναι αδιάφορη για την ιστοριογραφία και εύλογα. Η δικτατορία της «4ης Αυγούστου», όπως έχει κωδικοποιηθεί στην ιστορική έρευνα, αποτελεί, σε όλη τη διάρκεια της πορείας του νεοελληνικού έθνους, την πιο σοβαρή και άξια αναφοράς απόπειρα καθιέρωσης ενός ανοιχτά αντικοινοβουλευτικού-αντιδηµοκρατικού καθεστώτος, µιας ανοιχτής δικτατορίας, δηλαδή, µε προοπτική µονιµοποίησης και αναπαραγωγής. Απ’ αυτή την άποψη, είναι απόλυτα συγκρίσιµη -και µόνο- µε την πιο πρόσφατη δικτατορία, των συνταγµαταρχών, καθώς η περίφηµη «δικτατορία Πάγκαλου» (1925-26) µάλλον δεν προσφέρεται για σοβαρή ανάλυση και λόγω του γκροτέσκο χαρακτήρα της, αλλά και της βραχύβιας διάρκειας της, που και αυτή καταδεικνύει την έλλειψη σοβαρού ενδιαφέροντος και αναλύσεων γι’ αυτήν, αφού, άλλωστε, δεν έµεινε, µετά την άδοξη πτώση της, τίποτα που να τη θυµίζει, ούτε και βρήκε µιµητές ή θαυµαστές. Αντίθετα, η δικτατορία Μεταξά, άφησε αποτυπώµατα στην πολιτική ζωή, που έφτασαν και διαπότισαν εν µέρει και τη «διάδοχο» της, χούντα των συνταγµαταρχών. Ένας, άλλωστε, από τους πιο εκδηλωτικούς θαυµαστές της, έως σήµερα, δεδηλωµένος εχθρός του κοινοβουλευτισµού, ο Κωνσταντίνος Πλεύρης, που είχε ιδρύσει και την οµώνυµη οργάνωση, στρατεύθηκε από την πρώτη στιγµή, στο δικτατορικό καθεστώς και υπήρξε το «δεξί χέρι» ενός εκ των πρωτεργατών του πραξικοπήµατος, του Ιωάννη Λαδά (ο κύριος «καθαρά χέρια»), ενώ φέρεται να έχει διαδραµατίσει ρόλο και στις επαφές, διαρκούσης της δικτατορίας, της Απριλιανής χούντας, µε Ιταλούς νεοφασίστες και την προσπάθεια ανατροπής της δηµοκρατίας και στη χώρα του Δάντη. Πρόσφατα, ο Κωνσταντίνος Πλεύρης -στον οποίο θα πρέπει να πιστώσει κανείς τη συνέπεια στα πιστεύω του- εξέδωσε και ογκώδες πόνηµα, που αποτελεί βιογραφία, ακριβέστερα αγιογραφία του δικτάτορα.

Μια άλλη εµβληµατική µορφή του καθεστώτος της «4ης Αυγούστου», ο Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, που είχε αφήσει εποχή, ως υπουργός Δηµόσιας Ασφάλειας, για τις «πρωτοποριακές» µεθόδους του, συνέχισε, σα να µην τρέχει τίποτα, την πολιτική του δραστηριότητα και στη µεταπολεµική περίοδο, εκµεταλλευόµενος το ψυχροπολεµικό κλίµα και τον άκρατο αντικοµµουνισµό της εποχής, καθώς εκλεγόταν βουλευτής της ΕΡΕ, σε όλη τη διάρκεια της µεταπολεµικής περιόδου, µέχρι την έλευση της νεότερης δικτατορίας, την οποία αντιµετώπισε µάλλον µε ευµένεια, προφανώς ως συνέχεια εκείνης που και ο ίδιος υπηρέτησε. Έφυγε µάλιστα από τη ζωή, πλήρης ηµερών, στη διάρκεια της.

Ένα επετειακό αφιέρωµα, στο προηγούµενο τεύχος της εφηµερίδας «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο», µε την ευκαιρία, βέβαια, της επετείου, ανέδειξε ακριβώς τους λόγους, για τους οποίους εκείνη η φάση της ιστορίας, απαιτεί µεγαλύτερη προσοχή. Γιατί, πέρα από τις οµοιότητες, ως προς τη διάρκεια και τη βαθύτερη, αντιδηµοκρατική και αντικοινοβουλευτική της φύση, εκείνη η, προπολεµική, δικτατορία, παρουσιάζει πολλές και κρίσιµες διαφορές, των οποίων η διερεύνηση µας οδηγεί σε πολύ χρήσιµα συµπεράσµατα και για το σήµερα, καθώς, πολλές όψεις της τρέχουσας συγκυρίας, ενέχουν στοιχεία απαξίωσης ή υποτίµησης της αυταξίας των δηµοκρατικών-κοινοβουλευτικών θεσµών, ως µιας πολύτιµης κατάκτησης.