Η υπερφορολόγηση έφερε λιγότερα έσοδα και αύξηση της παραοικονομίας!

Ειδικός φόρος στον καφέ: Κάνοντας μια τρύπα στον καφέ! – ΣΕΒ: Οι δυσμενείς επιπτώσεις της υπερφορολόγησης στην Οικονομία

Σε νέες κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών έχει επεκταθεί η  ανασταλτική δράση της υπερ-φορολόγησης στα δημόσια έσοδα, στις παραγωγικές δραστηριότητες αλλά και στην καθημερινότητα του πολίτη, σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ).  Σε έκτακτο δελτίο του Συνδέσμου, επισημαίνεται ότι αυτό επιβεβαιώνεται (και) από την επιβολή του ειδικού φόρου κατανάλωσης (ΕΦΚ) στον καφέ από το 2017.

Όπως αναφέρουν οι αναλυτές του ΣΕΒ, λόγω του σχεδιασμού του ο φόρος αυξάνει δυσανάλογα την τιμή ειδικά των πιο οικονομικών καφέδων, επιβαρύνοντας κυρίως την καθημερινότητα των πιο αδύναμων νοικοκυριών που αναγκάζονται να πληρώσουν ακριβότερα τον καφέ τους ή και να μειώσουν την κατανάλωση.

Αλλά την ώρα που επιβαρύνεται ο καταναλωτής, ο φόρος αυτός δεν εξασφαλίζει καν το προσδοκώμενα από το κράτος φορολογικά έσοδα. Έτσι, τα έσοδα από τον ΕΦΚ υπολείπονται ήδη κατά σχεδόν 50% του στόχου. Η αρχική πρόβλεψη για ετήσια έσοδα €64 εκατ. αναθεωρήθηκε πρόσφατα σε ετήσια έσοδα €33 εκατ. για το 2017 και το 2018.

Αν επιπλέον συνυπολογιστούν οι έμμεσες απώλειες εσόδων λόγω διόγκωσης της παραοικονομίας, αποψίλωσης του παραγωγικού ιστού της χώρας και τις απώλειες εσόδων που αυτή συνεπάγεται για το κράτος, τότε είναι αμφίβολο αν το καθαρό δημοσιονομικό αποτέλεσμα του φόρου παραμένει θετικό.

Η συρρίκνωση της νόμιμης οικονομικής δραστηριότητας (είτε λόγω μετατόπισης στην παραοικονομία είτε απλά λόγω εξαφάνισής της) είναι μια αμείλικτη και κουραστικά επαναλαμβανόμενη τα τελευταία χρόνια συνέπεια της υπερ-φορολόγησης. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη ότι τα λαθραία προϊόντα καφέ, που δύναται να ενέχουν κινδύνους για τη δημόσια υγεία, έχουν καταλάβει ήδη τουλάχιστον το 10% της αγοράς.

Τέλος, η επιβολή ΕΦΚ σε προϊόντα με διαρκείς εισαγωγές-εξαγωγές συνεπάγεται αναίτιο πολλαπλασιασμό του διοικητικού φόρτου στα τελωνεία αλλά και επιβάρυνση των γραμμών εφοδιασμού των επιχειρήσεων.

Ο φόρος στον καφέ είναι μία ακόμα περίπτωση στην οποία ισχύει:  Λιγότερα χρήματα για το κράτος, περισσότερη παραοικονομία και γραφειοκρατία για τους υπόλοιπους.

Η εισαγωγή του ΕΦΚ στον καφέ και η διόγκωση της παραοικονομίας

Η υιοθέτηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης (ΕΦΚ) στον καφέ (Άρ. 58  του 4389/2016), προκάλεσε σημαντικές δυσλειτουργίες στην αγορά. Ήδη σε ορισμένες κατηγορίες καφέ η λιανική τιμή έχει αυξηθεί έως και 26%, με τη μείωση της κατανάλωσης στη νόμιμη αγορά να κινείται κατά μέσο όρο στο 7% , αλλά και με ενδείξεις ότι επίκειται μεγαλύτερη υποχώρηση.

Τονίζεται εδώ ότι η τελική αύξηση της τιμής για τον καταναλωτή υπολείπεται της επίπτωσης του φόρου, καθώς η ίδια η αγορά έχει απορροφήσει ένα μεγάλο μέρος του φόρου , ώστε να μετριαστεί όσο είναι δυνατόν η αθροιστική επίπτωση στον καταναλωτή από την εισαγωγή του ΕΦΚ παράλληλα με την τελευταία αύξηση του ΦΠΑ στο 24%.

Η συρρίκνωση της φορολογητέας ύλης μετά την υπερβολική αύξηση των φόρων είναι άλλωστε κάτι που έχει καταγραφεί κατά επανάληψη στα χρόνια της κρίσης. Προκύπτει όχι μόνο ως αποτέλεσμα της μείωσης της ζήτησης λόγω της αύξησης της τιμής, αλλά και λόγω της συρρίκνωσης της επίσημης αγοράς με ταυτόχρονη ενίσχυση της παραοικονομίας.

Στην περίπτωση του καφέ φαίνεται πλέον αυτή η (εμφανής) μετατόπιση να γίνεται όχι λόγω ενίσχυσης μιας υφιστάμενης λαθραίας αγοράς αλλά μέσω της δημιουργίας μιας νέας λαθραίας αγοράς, κυρίως σε περιοχές στις οποίες υπάρχει εγγύτητα συνόρων.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς τα λαθραία προϊόντα έχουν ήδη καταλάβει περίπου το 10% της αγοράς, με την εικόνα αυτή να αλλάζει όμως καθημερινά.

Τονίζεται ότι τα προϊόντα που διακινούνται λαθραία είναι πολλές φορές πλαστά (counterfeit) που παράγονται και διακινούνται χωρίς ελέγχους για την τήρηση των κανόνων ασφάλειας και υγιεινής.

Η ευρεία κατανάλωση αυτών των πλαστών προϊόντων ενέχει δυνητικά σοβαρούς κινδύνους για τον καταναλωτή. Φυσικά υπάρχουν και οι περιπτώσεις λαθραίων εισαγωγών επίσημων προϊόντων, και στην περίπτωση αυτή το πρόβλημα εστιάζει στην σημαντική απώλεια εσόδων για το κράτος αλλά και τον αθέμιτο ανταγωνισμό που υφίστανται οι ελληνικές επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι σε αυτές και οι συνεργάτες τους που καταβάλλουν όλους τους φόρους και τις εισφορές. 

Η  ανάπτυξη της λαθραίας αγοράς επικεντρώνεται κυρίως στην αγορά των επαγγελματιών και των προϊόντων που απευθύνονται σε αυτούς.

Ως αποτέλεσμα αυτής της πραγματικότητας η δημόσια διοίκηση αναγκάστηκε στον Προϋπολογισμό 2018 να αναθεωρήσει προς τα κάτω τις προβλέψεις για την απόδοση του φόρου αυτού. Έτσι, προσδιορίζει πλέον τα ετήσια έσοδα από το φόρο σε €33 εκατ. την ώρα που η αρχική εκτίμηση του ΓΛΚ ήταν για ετήσια έσοδα €64 εκατ. (ΚΑΕΚ 1475).  Αυτή η υπο-απόδοση των εσόδων του κράτους από τον ειδικό φόρο πρέπει να συνεκτιμηθεί με τις ενδείξεις ότι η κατανάλωση καφέ σε επίπεδο εστίασης δεν έχει υποχωρήσει, όπως πολύ ενδεικτικά καταγράφεται από την ενίσχυση της απασχόλησης στο κλάδο.

Όμως την ώρα που ένα μέρος της αγοράς εστίασης φαίνεται να έχει βρει τρόπο παράκαμψης του φόρου, αλλά φυσικά και του ΦΠΑ και των άλλων φόρων, οι νομοταγείς επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά καταβάλλουν στο σύνολο του τον φόρο.

Ειδικά ο καταναλωτής που προμηθεύεται καφέ για το σπίτι τον αγοράζει κυρίως από υπεραγορές (Super Market) ή εξειδικευμένες αλυσίδες καταστημάτων.

Εκεί, τα λαθραία προϊόντα δεν μπορούν να εισέλθουν εύκολα. Στις αγορές αυτές, λόγω της δομής του φόρου , οι φτηνές συσκευασίες έχουν υποστεί δυσανάλογα μεγάλη αύξηση τιμής, πλήττοντας τελικά (μέσω του συνδυασμού αύξησης τιμής και επακόλουθης μείωσης κατανάλωσης) τους οικονομικά πιο αδύναμους καταναλωτές και τους εκείνους που καταναλώνουν τον καφέ κυρίως στο σπίτι και λιγότερο σε σημεία εστίασης.

Συνεπώς, ειδικά τα πλέον αδύναμα οικονομικά νοικοκυριά καταβάλλουν ένα δυσανάλογα μεγάλο κόστος σε ό,τι αφορά το φόρο ή την αναγκαστική μείωση της κατανάλωσης.