Επιστήμονες από όλη την υφήλιο αλλά και εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης πολλών ελληνικών νησιών έδωσαν το «παρών», μοιράστηκαν ανησυχίες, αλλά έθεσαν και στόχους για τη βελτίωση της κατάστασης μέσω νέων συνεργειών.
«Στο Νησί του Πάσχα η ποιότητα του πόσιμου νερού είχε επιβαρυνθεί από την κακοδιαχείριση των σκουπιδιών», θυμάται η Petra Campbell, CEO της Pacific Aid Australia, που ξεκίνησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα στα εν λόγω νησιά.
«Σε συνεργασία με τις Αρχές της Ταϊτής σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα ορθής διαχείρισης, φέραμε ένα μηχάνημα που διαχωρίζει τα στερεά ανακυκλώσιμα απορρίμματα από τα υπόλοιπα», διηγείται η κ. Campbell, «ενημερώσαμε τον πληθυσμό για τις συνέπειες της χρήσης πλαστικής σακούλας, αλλάξαμε τη νομοθεσία και δώσαμε κίνητρα για τη χρήση βιοδιασπώμενης ή χάρτινης σακούλας, κιβωτίων κ.ά.».
Ειδική μέριμνα επέδειξαν και για τα επικίνδυνα τοξικά απόβλητα. «Σε ειδικά στεγανοποιημένα κοντέινερ αποθηκεύονται τώρα οι μπαταρίες αυτοκινήτων, όπως αντίστοιχα τα χρησιμοποιημένα λάδια αυτοκινήτου και οι μπαταρίες μόλυβδου». Tα χρησιμοποιημένα φαρμακευτικά σκευάσματα οι κάτοικοι τα επιστρέφουν στα φαρμακεία του νησιού και εκείνα με τη σειρά τους στους προμηθευτές, ενώ o νοσοκομειακός εξοπλισμός καταστρέφεται σύμφωνα με τους υγειονομικούς κανόνες.
«Συνιστώ τους κάδους ταχείας κομποστοποίησης σε όλα τα νησιά με ζεστό κλίμα», καταλήγει η Αυστραλή επιστήμων, «όπως, άλλωστε, και τις ανακυκλώσιμες πάνες για τα μωρά».
Αλλες ενδιαφέρουσες στρατηγικές μάς διδάσκει ένα πλησιέστερο νησί, η Μάλτα. «Η δική μας μελέτη απέδειξε ότι είναι εφικτό να συμμετάσχουν τα νοικοκυριά στη ανακύκλωση, ακόμα και όταν δεν τους δίνεται κανένα οικονομικό κίνητρο», εξηγεί στην «Κ» η δρ Maria Briguglio από το Πανεπιστήμιο της Μάλτας.
«Πριν από επτά χρόνια ξεκινήσαμε την εκστρατεία μας “Ανακύκλωση της Τρίτης”, σύμφωνα με την οποία ζητήσαμε από τα νοικοκυριά εθελοντικά κάθε Τρίτη να βάζουν σε ξεχωριστές τσάντες τα απορρίμματά τους από χαρτί, πλαστικό και κασσίτερο (τενεκεδάκια)».
Επισημαίνεται ότι σε άλλες χώρες ασκείται οικονομική πίεση στους κατοίκους προκειμένου να συμμετάσχουν στην ανακύκλωση. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, επιβάλλεται πρόστιμο σε όσους δεν «χωρίζουν» τα οικιακά τους απόβλητα. Στη Μάλτα, όμως, η οικολογική αφύπνιση του πληθυσμού επετεύχθη μέσω της ενημέρωσης και της ενθάρρυνσης. Και φαίνεται… ότι πέτυχε. «Εκτιμούμε ότι σήμερα η πλειονότητα των κατοίκων που κάνει ανακύκλωση», υπογραμμίζει η δρ Briguglio, «συνεργάζεται εκούσια με την Τοπική Αυτοδιοίκηση για την επίλυση του ζητήματος των σκουπιδιών».
«Στην Ελλάδα μιλούμε για το ελαιόλαδο, αλλά σπάνια για τα υπόλοιπα προϊόντα της ελιάς, όπως ο πυρήνας, τα φύλλα, τα κλαδιά του δένδρου, τα οποία ενδέχεται με την κατάλληλη επεξεργασία να αποκτήσουν μεγαλύτερη αξία», επεσήμανε ο δρ Σεβαστιανός Ρούσσος, που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αix Marseille στη Νότια Γαλλία. Η αξιοποίηση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων είναι πολλαπλή. «Προϋπόθεση, βέβαια, είναι όλες οι διαδικασίες να γίνονται γρήγορα, γι’ αυτό προτρέπουμε τα ελαιοτριβεία να χωροθετούνται στην καρδιά των ελαιώνων και όχι στις πόλεις».
Ο ίδιος με την επιστημονική του ομάδα εδώ και είκοσι χρόνια αξιοποιεί τα υπολείμματα των ελαιοτριβείων ως υπόστρωμα για την καλλιέργεια ωφέλιμων μικροβίων και μυκήτων, όπως μανιτάρια. «Στην Ελλάδα, όπου οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένες, θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τα υπολείμματα ως τροφή για τα ψάρια, αλλά και ευρύτερα ως ζωοτροφή».
Παράλληλα, από τον πυρήνα μπορεί να παραχθεί θερμότητα που θα «ζεσταίνει» τα θερμοκήπια, από τα φύλλα της ελιάς με τις αντιοξειδωτικές ιδιότητες καλλυντικά και ροφήματα. Στο πλαίσιο αυτό, αποφασίστηκε στη Σάμο η έναρξη ενός πιλοτικού προγράμματος επεξεργασίας των υπολειμμάτων ελαιοτριβείων, που θα υλοποιήσει το Ινστιτούτο Sails for Science και το Ινστιτούτο Méditerranéen de Biodiversité et d’Écologie Marine et Continentale (IMBE) του εν λόγω γαλλικού πανεπιστημίου.
Στο προσεχές, μάλιστα, μέλλον αναμένεται να ανακοινωθεί η ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ μιας γερμανικής πόλης και των νησιών Σάμου, Ικαρίας και Φούρνων σε θέματα περιβάλλοντος, τουρισμού και πολιτισμού. «Ιδιαίτερη υποστήριξη θα δοθεί στη διαχείριση των μη ανακυκλώσιμων αποβλήτων, δεδομένου ότι από το 2020 η Ευρωπαϊκή Ενωση θα απαγορεύσει τους ΧΥΤΑ», σημειώνει ο Sven Wagner από το Sails for Science. «Θα κληθούμε, επομένως, να στραφούμε στην παραγωγή ενέργειας από τα απόβλητα ή -διαφορετικά- στην ανταλλακτική οικονομία».
Η «συστράτευση» των κατοίκων της Τήνου έδωσε εντυπωσιακά αποτελέσματα
Καλές πρακτικές στη διαχείριση των σκουπιδιών έρχονται από την Τήνο και τη δραστήρια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (ΚΟΙΝΣΕΠ) «Καλλονή – Κελλιά». «Εδώ και τριάντα χρόνια η Τοπική Αυτοδιοίκηση, παρά τα τότε διαθέσιμα εθνικά και κοινοτικά κονδύλια, δεν είχε βρει λύση στο πρόβλημα των σκουπιδιών στο νησί μας», ανέφερε στην παρουσίασή του ο Δημήτρης Πολιτόπουλος, πρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ.
Από τον Αύγουστο του 2012 έως τον Ιούνιο του 2013 η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση με τα δώδεκα μέλη έκανε όλα τα προπαρασκευαστικά βήματα: όρισε το καταστατικό της, συνέταξε επιχειρησιακό σχέδιο, αναζήτησε χορηγούς, ενημέρωσε την τοπική κοινωνία. Τον Ιούλιο της περασμένης χρονιάς ξεκίνησε τη χωροθέτηση κέντρου περισυλλογής ανακυκλώσιμων υλικών έκτασης 250 τ.μ. στα περίχωρα της Χώρας της Τήνου.
Η συνολική επένδυση -που περιλαμβάνει μεταλλικά κοντέινερ, ζυγαριά ακριβείας, πρέσα και καθαριστή πρέσας, επτά ντεπόζιτα και εκατόν πενήντα πλαστικά βαρέλια για τη συλλογή του τηγανέλαιου, ειδικό καρότσι για τις μεταφορές υλικών, μία αντλία για το μαγειρικό λάδι και δέκα μεταλλικά κλουβιά για την εναπόθεση των ανακυκλώσιμων υλικών- έφτασε χάρη στις πολλαπλές χορηγίες μόλις τις 20.000 ευρώ, ενώ δημιούργησε μία μόνιμη και μία εποχική θέση εργασίας.
Τα αποτελέσματα, ωστόσο, περίπου στον έναν χρόνο λειτουργίας είναι εντυπωσιακά και ενδεικτικά της «στράτευσης» των Τηνιακών. Εως το τέλος του Αυγούστου 2014 συνελέγησαν 14 τόνοι χαρτιού, 15 τόνοι γυαλιού, 13.000 αλουμινένια κουτάκια, 4 τόνοι πλαστικές σακούλες, 160.000 πλαστικά μπουκάλια, 20 τόνοι τηγανέλαιο. Τα ανακυκλώσιμα υλικά διαχωρίζονται ανά κατηγορία και αποστέλλονται στην Αθήνα σε μονάδες ανακύκλωσης και σε βιομηχανία χάρτου.
