Ο δεύτερος βαθμός

Αναπτύξαμε,  στο φύλλο του περασμένου Σαββάτου, τις πρωτοποριακές θεσμικές παρεμβάσεις του ΠΑΣΟΚ, στην πρώτη κυβερνητική του θητεία, στη δεκαετία του `80, με τις οποίες  αναμορφώθηκε ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθιστάμενος, έτσι, πραγματικό κύτταρο πρωτογενούς έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας.
  Απέμενε, μόνο, η υπεσχημένη καθιέρωση του δεύτερου βαθμού Αυτοδιοίκησης, σε επίπεδο Νομού. Μια υπόσχεση που δεν κατέστη δυνατό να υλοποιηθεί κατά την πρώτη φάση της διακυβέρνησης της χώρας, από το Κίνημα, αλλά ήταν από τις πρώτες νομοθετικές παρεμβάσεις, της καινούργιας κυβερνητικής φάσης, του ΠΑΣΟΚ, μετά τον Οκτώβριο του 1993. Κατάφεραν μάλιστα να προλάβουν , ώστε ο νέος θεσμός να ισχύσει στις αμέσως επόμενες εκλογές, τον Οκτώβριο του 1994, οπότε, για πρώτη φορά, διεξήχθησαν ταυτόχρονα εκλογές για την ανάδειξη δημοτικών, αλλά και νομαρχιακών αρχών. Είναι εντυπωσιακό, αλλά η κοινή γνώμη, ακριβέστερα το εκλογικό σώμα, υποδέχθηκαν τη νέα πραγματικότητα, σαν έτοιμοι από καιρό. Φάνηκε, δηλαδή, ότι η εισαγωγή και του δεύτερου βαθμού Αυτοδιοίκησης, ήταν ένα αίτημα υπερώριμο. Καινοτομία, στην εν λόγω θεσμική παρέμβαση, αποτέλεσε η εισαγωγή του θεσμού της Υπερνομαρχίας, ενός, κατά κάποιο τρόπο, προδρόμου της σημερινής Περιφέρειας. Ο θεσμός εφαρμόστηκε σε τρεις μεγάλες διοικητικές ενότητες της χώρας, το λεκανοπέδιο της Αττικής, το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης και τη διοικητική ενότητα Θράκης-Ροδόπης. Στην πραγματικότητα, η τελευταία περιοχή ήταν η αιτία εισαγωγής της εν λόγω καινοτομίας, για εθνικούς, αποκλειστικά, λόγους, πιο συγκεκριμένα δε, για ν` αποφευχθεί το ενδεχόμενο εκλογής νομαρχών-με ότι θα σήμαινε τούτο-από τη μουσουλμανική μειονότητα, που αποτελούσε-και αποτελεί-κοινό μυστικό, ότι, σε μεγάλο βαθμό, χειραγωγείται από την Τουρκία, μέσω του προξενείου της Κομοτηνής. Απλώς, για «ξεκάρφωμα», προστέθηκαν και οι δύο μεγαλύτερες, πληθυσμιακά, διοικητικές ενότητες της χώρας, προκειμένου να μην αποκαλυφθεί ο πραγματικός σκοπός της εισαγωγής αυτού του ιδιότυπου σχήματος. Σε καμιά περίπτωση, δηλαδή, δεν υπέκρυπτε πρόθεση «μεταπήδησης» στην περιφέρεια, ως την τελική έκφραση της αυτοδιοίκησης, δεύτερου βαθμού. Γι` αυτό, άλλωστε, εισήχθη, σε αντικατάσταση του διορισμένου νομάρχη, ο θεσμός της Αποκεντρωμένης Περιφέρειας, ως η τοπική έκφραση της κυβερνητικής ιεραρχίας, με την προσθήκη, πάντως, αιρετού Περιφερειακού Συμβουλίου. Σε κάθε περίπτωση, η ύπαρξη αιρετών νομαρχών και νομαρχιακών συμβουλίων, ολοκλήρωσε ένα τεράστιο θεσμικό έργο, που αναμόρφωσε εκ βάθρων, το θεσμό.
 Παράλληλα, όμως, με τις θεσμικές παρεμβάσεις, το ΠΑΣΟΚ, του Ανδρέα Παπανδρέου ακολούθησε, πριν ακόμη αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες, μια πολιτική συμμαχιών και στο χώρο της Αυτοδιοίκησης, απολύτως συμβατή με την Ιδρυτική του Διακήρυξη, αλλά και τις περαιτέρω πολιτικές και προγραμματικές του επεξεργασίες. Πολιτική συμμαχιών, που είχε ως στρατηγικό στόχο, τον περιορισμό της όποιας επιρροής της συντηρητικής παράταξης, με τη δημιουργία αντιδεξιών μετώπων, στο σύνολο των δήμων, στην πρώτη φάση, που διήρκεσε μέχρι το 1994. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, καθιερώθηκε μια άτυπη συμμαχία, με τις δυνάμεις της παραδοσιακής Αριστεράς, στη βάση της οποίας, ο κάθε κομματικός σχηματισμός, διατηρώντας την αυτοτέλεια του, θα υποδείκνυε τους δικούς του υποψηφίους, για τον α` γύρο, αλλά στον κρίσιμο β` γύρο, θα υποστηριζόταν, εφόσον προέκυπτε τέτοιο δίπολο,  εκείνος ο υποψήφιος, από τον ευρύτερο προοδευτικό χώρο, απέναντι στον υποψήφιο, που υποστήριζε η ΝΔ. Αυτή η στρατηγική, λειτούργησε με σημαντική επιτυχία, μέχρι το 1986, με αιχμή τους τρεις μεγάλους δήμους…..