Άρθρο του Ε.Παπαγεωργίου
Δυστυχώς στο Εμπορικό Δίκαιο, όταν αναφερόμαστε στις Ανώνυμες Εταιρείες δεν προβλέπουμε πολλά πρακτικά προβλήματα, που ενδέχεται να παρουσιασθούν κατά τη λειτουργία τους, ιδιαίτερα δε στις οικογενειακού χαρακτήρα και τύπου Α.Ε.
Έτσι, ενώ στις μεγάλες πολυμετοχικές Α.Ε. η δράση ορισμένων μετόχων -ακόμη και σε βάρος των εταιρικών συμφερόντων- περνά απαρατήρητη, αντιθέτως στις μικρές οικογενειακές Α.Ε., η διαφωνία δυο μόλις μετόχων -έστω και συγγενών ή φίλων-, του μεγαλομετόχου και του μικρομετόχου, μπορεί να τινάξει την εταιρεία στον αέρα.
Αποτελεί σύνηθες φαινόμενο μια οικογενειακού χαρακτήρα και τύπου Α.Ε. να αρχίζει τη λειτουργία της με τους καλύτερους οιωνούς και στη πορεία τα πράγματα να αλλάζουν, οι διαφωνίες και οι καυγάδες να είναι σε καθημερινή βάση και τελικά να υπονομεύεται εκ των έσω η εταιρεία.
Ο Ν. 2190/1920, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, δίνει μεγάλη έμφαση στα δικαιώματα των μετόχων μειοψηφίας και από μια άποψη αυτό είναι ορθό γιατί πολλές φορές οι μεγαλομέτοχοι των Α.Ε. «αλωνίζουν» κυριολεκτικά, περιορίζοντας τους μικρομετόχους σε παθητικό ρόλο.
Ποία όμως δικαιώματα πρέπει να έχουν αντίστοιχα και οι μέτοχοι πλειοψηφίας, όταν οι μικρομέτοχοι υπονομεύουν το έργο της εταιρείας και ενεργούν σε βάρος των εταιρικών συμφερόντων;
Για τον λόγο αυτόν απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη σύνταξη του καταστατικού της Α.Ε., στο οποίο πρέπει να αναφέρονται ρητά οι περιορισμοί και οι απαγορεύσεις στη δράση των μικρομετόχων, όταν αυτοί ξεφεύγουν των ορίων, ενεργώντας σε βάρος της ίδιας της εταιρείας, με αποτέλεσμα να κόβουν κάθε ψυχική επαφή και συναισθηματικό δέσιμο με την Α.Ε.
Στην πολύχρονη άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος και κυρίως στα θέματα του Εμπορικού Δικαίου, έχω αντιμετωπίσει πάρα πολλές περιπτώσεις υπονόμευσης του έργου της εταιρείας από μικρομετόχους, οι οποίοι εισερχόμενοι και στο Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας, έδρασαν για τα δικά τους προσωπικά ιδιοτελή συμφέροντα, βλάπτοντας και ζημιώνοντας σοβαρά την Α.Ε.
Και επειδή «ουδείς πιο αχάριστος του ευεργετηθέντος» σε κάθε οικογενειακού χαρακτήρα και τύπου Α.Ε. ο μεγαλομέτοχος, που επιθυμεί να συμπράξει με έναν συγγενή ή φίλο, που θα κατέχει μειοψηφικό πακέτο, πρέπει να σταθμίσει τα πάντα, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού του και το κακό σενάριο.
Γιατί δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις μικρομέτοχος και μέλος ή μη του Διοικητικού Συμβουλίου έμαθε «τα κόλπα της δουλειάς», έμαθε πρόσωπα και πράγματα, προμηθευτές, πελάτες, τιμές, χρόνο πίστωσης πληρωμής, ποσοστά κερδών και πολλά άλλα και στο τέλος αντί για «ευχαριστώ» σύστησε δική του επιχείρηση, κινούμενη στον ίδιο κύκλο της αγοράς.
Στην σύνταξη λοιπόν του καταστατικού της Α.Ε. θα πρέπει απαραίτητα να υπάρχουν οι ακόλουθοι όροι:
«Απαγορεύεται ρητά στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, στους μετόχους και στους Διευθυντές της εταιρείας να ενεργούν κατ’ επάγγελμα είτε για δικό τους λογαριασμό, είτε για λογαριασμό τρίτων, πράξεις που ανάγονται σε κάποιον ή κάποιους από τους σκοπούς που επιδιώκει η εταιρεία, να συστήνουν δικές τους εταιρείες οποιασδήποτε νομικής μορφής, να συμμετέχουν με οποιονδήποτε τρόπο σε άλλη εταιρεία οποιασδήποτε νομικής μορφής και ακόμη να συστήνουν δικές τους προσωπικές-ατομικές επιχειρήσεις».
«Οι ίδιες ως άνω απαγορεύσεις ισχύουν και για τους συγγενείς μέχρι τρίτου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, καθώς και για τους/τις συζύγους όλων των προσώπων των αναφερομένων στην πρώτη παράγραφο».
«Σε περίπτωση παράβασης κάποιου από τους όρους που αναφέρονται στις 1 και 2 παραγράφους, θεωρείται ότι διαπράχθηκε αθέμιτη πρακτική και δόλια ανταγωνιστική ενέργεια σε βάρος της εταιρείας, οπότε η εταιρεία διατηρεί το δικαίωμα απομάκρυνσης του προσώπου αυτού από τη θέση που κατέχει, ενώ σε περίπτωση κτήσης από αυτόν μετοχών, η εταιρεία δύναται να εξαγοράσει τις μετοχές του στην εσωτερική αξία εκάστης μετοχής και να θέσει τον μέτοχο αυτόν εκτός εταιρείας».
Στο σημείο αυτό λοιπόν πρέπει το Εμπορικό Δίκαιο να εκσυγχρονισθεί και να θεσμοθετήσει τη προστασία των μεγαλομετόχων από αθέμιτες πρακτικές και ανταγωνιστικές ενέργειες των μικρομετόχων σε βάρος των εταιρικών συμφερόντων, γιατί δυστυχώς η ζήλεια και ο φθόνος συχνά κυριεύουν τους ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους δεν σέβονται οικογενειακούς θεσμούς ή μακροχρόνιες σχέσεις ή φιλίες δοκιμασμένες στο χρόνο.
Επομένως κατά τη σύσταση της ΑΕ και της κρίσιμης απόφασης συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο αυτής, δεν πρέπει να εξετάζεται μόνο εάν ένας μέτοχος, αρχικός ή νεοεισερχόμενος, είτε ήδη λειτουργεί ανταγωνιστική εταιρεία είτε συμμετέχει σε συγκεκριμένη ανταγωνιστική οικογένεια είτε είναι μέλος ενός συγκεκριμένου αντιμαχόμενου επαγγελματικού κύκλου, αλλά να λαμβάνονται από πριν όλα τα προσήκοντα μέτρα, ώστε αυτός ο μέτοχος να μην σκεφθεί άλλως να αποτραπεί να αποτελέσει στο μέλλον «το εκκολαπτόμενο φίδι…»
Παπαγεωργίου Ευάγγελος
Δικηγόρος Αθηνών στον Άρειο Πάγο
Πτυχιούχος MASTER στο Ευρωπαϊκό Εμπορικό Δίκαιο
