Επίκαιρη Και Σήμερα Η «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας» Του Μαρξ

Του Χρήστος Η. Χαλαζιάς

Η επίδραση του Μαρξισμού στον 20ο αιώνα ήταν τεράστια, φέρνοντας ριζικές αλλαγές στο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα. Είναι όμως εξίσου σίγουρο ότι στη σημερινή κατάσταση η ιδέα της κρίσης του μαρξισμού έχει γίνει συνείδηση μέσα σε πολιτικούς, φιλοσοφικούς και επιστημονικούς κύκλους.

Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται το θέμα του μαρξισμού σήμερα, 160 χρόνια από την έκδοση ενός από τα σημαντικότερα οικονομικά έργα του, η «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας», που έθεσε τους κανόνες της οικονομικής του σκέψης.

Είναι τελείως διαφορετικός από τον τρόπο με τον οποίο προσεγγιζόταν πριν μια εικοσαετία, δηλαδή όταν ξεκίνησε η αμφισβήτηση της πολιτικής εφαρμογής των θεωριών του.

Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 το πολιτιστικό – πολιτικό πνευματικό πλαίσιο χαρακτηριζόταν από την επίδραση του μαρξισμού και των σχολών αμφισβήτησής του. Αυτό κάποιος μπορεί να το διαπιστώσει μέσα από τη δημιουργία διαφόρων μαρξιστικών σχολών. Αρκεί να αναφέρουμε τα ονόματα του Λ. Αλτουσέρ, του Νίκου Πουλατζά, του Κορνήλιου Καστοριάδη (με αυστηρό αντισταλινικό πνεύμα), του Ν. Βόλπε, του Κολέτι κ.α. Οι απόψεις τους για την αμφισβήτηση στην υλοποίηση του μαρξισμού οφείλεται στην αντανάκλαση του λαϊκού κινήματος, αλλά και η ακαδημαϊκή κοινότητα των διανοουμένων.

Τη ίδια ηγεμονική ιδέα του Μαρξ στο πολιτικό – πνευματικό κόσμο τη διαδέχτηκε μια κατάσταση όπου θεωρήθηκε ξεπερασμένη. Πολλές αναλύσεις και κριτικές μελέτες μιλούν για το ότι ο Μαρξ είναι

σπουδαίος, διανοητής, που έχει σημαντική θέση στην ιστορία της οικονομικής, κοινωνικής και φιλοσοφικής σκέψης. Οι κατηγορίες έχουν αξία για να καταλάβουμε τον καπιταλισμό του δεκάτου ενάτου αιώνα (το βιβλίο του «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας», όχι όμως του σύγχρονου καπιταλισμού, πόσο μάλλον του καπιταλισμού του 20ου και 21ου αιώνα). Ενώ όλα αυτά ακούγονταν ως τώρα από τους νεοφιλελεύθερους κύκλους, τελευταία στο παιχνίδι αυτό μπήκαν και ορισμένοι «αριστεροί» κύκλοι.

Η επέτειος των 160 χρόνων από την έκδοση της κριτικής πολιτικής οικονομίας σημειώνεται σε μια περίοδο υποχώρησης αυτών των απόψεων. Πρόκειται για ένα παράδοξο φαινόμενο. Γιατί η άνοδος της δεξιάς και της αντιδραστικής ιδεολογίας συμπίπτει με την γενική οικονομική – κοινωνική κρίση και, από πολλές απόψεις, είναι πιο σοβαρή από το Κραχ του 1929 . Η σημερινή κρίση σ’ αυτή την περίοδο εμφανίζεται με τον πιο έκδηλο τρόπο: με τη χρεοκοπία, τις αντιφάσεις του καπιταλισμού, την αποσύνθεση των κοινωνικών σχέσεων που ταυτίζονται με την ανάπτυξη και το υπέρ-κέρδος του κεφαλαίου. Το παράδοξο που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η χρεοκοπία των οικονομολόγων και η ανικανότητα τους να ερμηνεύσουν τα αίτια και την ανάπτυξη της κρίσης.

Η σημερινή κρίση μπορεί να ερμηνευτεί και να εξηγηθεί με βάση το έργο του Μαρξ «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας» και βέβαια στο Κεφάλαιο του Μαρξ.

Δεν μπορεί να ξεχάσουμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που μέσα στα 160 χρόνια από την κυκλοφορία της μελέτης του γίνεται λόγος για κρίση του μαρξισμού, ιδιαίτερα πριν από την κρίση του 1929, γίνεται αναφορά στο μαρξισμό και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και στις φασιστικές εναλλαγές που έκανε ο κρατικός καπιταλισμό. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις εποχές με τη σημερινή εποχή.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι σε μια περίοδο ανόδου των μαρξιστικών ιδεών που συνοδεύονται από μια «ηγεμονία» έστω περιορισμένη σε ορισμένους τομείς, γίνεται στο μέτρο που αυτή δίνει διέξοδο στην κρίση και έτσι εμφανίζεται στον τομέα των ιδεών και της πολιτικής στασιμότητας. Η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις μαρξιστικές ιδέες και στο ξεπέρασμα της σημερινής κρίσης. Δηλαδή στην στρατηγική κοινωνική αλλαγή.

Το οικονομικό σύστημα του Μαρξ με σοβαρή μελέτη από τους οικονομολόγους μπορεί να δώσει λύσεις στη σημερινή κρίση γιατί είναι ίσως ο μοναδικός που μελέτησε και ερμήνευσε τον καπιταλισμό.