Της Αλεξίας Χαρακίδα
Η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στην εφαρμογή των δημοσίων πολιτικών μέσω μηχανισμών διαβούλευσης αποτελεί πλέον αναγκαιότητα. Δεδομένου ότι η διοίκηση δεν λειτουργεί εν κενώ, οι αντιλήψεις και οι παραδοχές της για τον πολίτη αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό το αξιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται τόσο η κοινωνία όσο και η μορφή δημοκρατίας.
Ο ρόλος, η μορφή και η θέση της διοίκησης έχουν άμεση σχέση με το μοντέλο δημοκρατίας, το οποίο η πρώτη καλείται να υπηρετήσει. Διαφορετική μορφή έχει η διοίκηση στο πλαίσιο ενός μοντέλου δημοκρατίας με έμφαση στα διαδικαστικά στοιχεία και άλλη στο πλαίσιο ενός συμμετοχικού μοντέλου.
Η υιοθέτηση αντιλήψεων για τον πολίτη και τον ρόλο του στο πλαίσιο της δημοκρατίας και συγκεκριμένα στην εκάστοτε εκδοχή της, προδιαγράφουν και το είδος των σχέσεων αυτού με τη διοίκηση. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς και στην αποτελεσματικότητα των κυβερνήσεων έχει σημάνει την αναζήτηση ενός νέου συμβολαίου μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωμένων.
Πιο αναλυτικά, η συνεχής αμφισβήτηση της φερεγγυότητας των κυβερνήσεων και της ικανότητάς τους να προφέρουν μια αποτελεσματική διαχείριση των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, έχει οδηγήσει σε αυξημένη έλλειψη εμπιστοσύνης από τους πολίτες. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες παρατηρείται διάχυση των διαδικασιών διαβούλευοης τόσο στις δυτικές κοινωνίες όσο και στο πλαίσιο διακρατικών και διεθνών οργανισμών.
Στην Ελλάδα, η συζήτηση περί διαβούλευοης έχει αρχίσει να εντείνεται τα τελευταία χρόνια, αλλά παρατηρούμε πως οι πρακτικές είναι ακόμα περιορισμένες. Στην πορεία της στο χρόνο, η ελληνική δημόσια διοίκηση διαμορφώθηκε από τις συνθήκες που επικράτησαν σε έναν κοινωνικο – πολιτικό χώρο, όπου η πολιτική έπαιζε πάντα έναν ισχυρό ρόλο, ενώ η κοινωνία των πολιτών εμφανιζόταν ανίσχυρη. Σήμερα η αποπολιτικοποίηση, ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής, παραπέμπει σε ένα κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο οι πολίτες δεν απασχολούνται ιδιαίτερα με τα χαρακτηριστικά και τον τρόπο λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, αλλά κυρίως με τα παραγόμενα αποτελέσματα από τη λειτουργία του.
Αν, λοιπόν, σκεφθούμε την διακυβέρνηση στην ολότητά της ότι ο ενεργός πολίτης, για να παραμείνει ουσιαστικά ενεργός συν-καθορίζοντας τις συνθήκες της ζωής του και τους όρους της κοινωνικής του ύπαρξης θα πρέπει να μετέχει στη διαμόρφωση των αιτημάτων, στη λήψη των αποφάσεων, στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και σε κάποιο βαθμό στην διαδικαστική συμπαραγωγή των «διοικητικών προϊόντων», δηλαδή των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται από τις δημόσιες υπηρεσίες.
H ανάπτυξη και ευρεία χρήση μεθόδων απλούστευσης των τεχνικών διαστάσεων των εναλλακτικών επιλογών στις ασκούμενες πολιτικές, έτσι ώστε να αναδεικνύονται τα ουσιαστικά διακυβεύματα και να γίνονται κατανοητά και από μη ειδικούς,καθώς επίσης και η ύπαρξη μιας διαδικασίας δομημένου δημόσιου διαλόγου είναι μερικά στοιχεία που μπορούν να αποτέλεσουν σημαντικά κριτήρια για την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Πέραν της ψήφου τέραστιο ρόλο στην συμμετοχή των πολιτών για την άσκηση δημόσιας πολιτικής κατέχει η συστηματική ενημέρωση για τα κρίσιμα γεγονότα και καταστάσεις που επηρεάζουν το παρόν και το μέλλον των πολιτών, των κοινοτήτων και των επιχειρήσεων με δυνατότητα επηρεασμού των γεγονότων και των καταστάσεων μέσα από τη βασική λειτουργία της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας.
Η ενδυνάμωση της κοινωνίας πολιτών και η αύξηση της δημόσιας συμμετοχής θεωρούνται πλέον μονόδρομος. Πιο συγκεκριμένα, η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στην εφαρμογή των δημοσίων πολιτικών μέσω μηχανισμών διαβούλευοης έχει ενταχθεί στα σχέδια των περισσότερων αναπτυγμένων κρατών.
Η εδραίωση μηχανισμών δημόσιας συμμετοχής αποτελεί πρόκληση, καθώς μέχρι σήμερα το ελληνικό διοικητικό μοντέλο είναι ιεραρχικό ενώ οι συμμετοχικές διαδικασίες χαρακτηρίζουν διοικητικά μοντέλα που οργανώνονται με βάση τα δίκτυα. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η ουσιαστική καθιέρωση της δημόσιας συμμετοχής ως αναπόσπαστου στοιχείου του κύκλου της δημόσιας πολιτικής ισοδυναμεί στην πραγματικότητα με αλλαγή παραδείγματος για τα έως τώρα δεδομένα.
