Υπάρχει… σωστή ημερομηνία θανάτου;

Έχετε τολμήσει ποτέ να μπείτε στην θέση ενός ανθρώπου που αναγκάζεται να παραμένει στη ζωή επειδή δέχεται την φροντίδα κάποιου; Επειδή μόνος του δεν θα μπορούσε να τα καταφέρει; Πόσο ποιοτική, χαρούμενη και όμορφη μπορεί να είναι η ζωή ενός τέτοιου ανθρώπου; αν είχε την επιλογή του θανάτου, μήπως αυτό και μόνο θα μπορούσε να είναι η λύτρωση του;

Δεκατέσσερις γυναίκες και ένας άντρας, ηλικίας 23-74 ετών (με μέσο όρο ηλικίας τα 57), που φρόντιζαν βαριά πάσχοντες συγγενείς τους, από τέσσερις μήνες έως 20 χρόνια (κατά μέσο όρο 8 έτη), μίλησαν για όσα δεν είχαν τολμήσει να πούνε ούτε στον εαυτό τους απαντώντας στα ερωτήματα αυτά. «Σχεδόν τα δύο τρίτα (60-73%) απάντησαν ότι οι φροντιζόμενοί τους πεθαίνουν αργότερα από ότι θα έπρεπε (μετάωρα), 13-27% ότι πεθαίνουν στην ώρα τους (ώριμα), και 13% ότι πεθαίνουν νωρίτερα (πρόωρα). Όλοι, εκτός από έναν που απάντησε “δεν ξέρω τι θα έκανα”, θα ήθελαν να πεθάνουν νωρίτερα από ότι οι φροντιζόμενοι τους. Κριτήρια ώριμου θανάτου θεώρησαν όταν: “δεν υπάρχει μέλλον” (43%), “δεν αυτοεξυπηρετείται” (43%), “πειραχτεί το μυαλό του” (7%), “πάψει να χαίρεται” (7%)”.

Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από εργασία για τη γνώμη των μακροχρόνια περιθαλπόντων ανίατα βαριά πάσχοντες συγγενείς τους με θέμα “Πότε πρέπει να πεθάνουμε;” την οποία εκπόνησαν η ειδικευόμενη ψυχίατρος στην Ψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Κέρκυρας Καλλιόπη Γάτσιου, η νοσηλεύτρια-εκπαιδευτικός και μέλος ομάδας κατ΄ οίκον νοσηλείας Ευαγγελία Τσουμάνη και ο υπεύθυνος της Μονάδας Ποιότητας Ζωής και Θανάτου, αναπληρωτής καθηγητής Υγιεινής και Ιατρικής Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Γιάνης Δημολιάτης.

Η εργασία θα παρουσιαστεί από την Καλλιόπη Γάτσιου στην Επιστημονική Διημερίδα “Φροντίζοντας αυτούς που φροντίζουν”, την οποία διοργανώνει η Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών σε συνεργασία με το Πανελλήνιο Ινστιτούτο Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων (18-20 Μαρτίου ξενοδοχείο Grand Hotel Palace Θεσσαλονίκη).

Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η εργασία είναι ότι «οι βιωματικά πληροφορημένοι μακροχρόνιοι περιθάλποντες ως κριτήρια ώριμου θανάτου θεωρούν τα “μη αυτοεξυπηρέτηση” και “όταν δεν υπάρχει μέλλον”. Σχεδόν τα δύο τρίτα τους θεωρούν ότι οι περιθαλπόμενοί τους πεθαίνουν μετά την ώρα τους». Ωστόσο θα χρειαστεί μια καλοσχεδιασμένη ποσοτική μελέτη σε αντιπροσωπευτικό δείγμα περιθαλπόντων από όλη τη χώρα, η οποία θα τεκμηριώσει ή απορρίψει τα συμπεράσματα αυτά.

Τι συμβαίνει όταν δεν πεθαίνουμε τότε που πρέπει;

Την απάντηση στο ερώτημα αυτό επιχειρεί να δώσει ο Γιάνης Δημολιάτης, σε ανακοίνωση του στην ίδια διημερίδα.

Όπως επισημαίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, στις ΗΠΑ 8,4 εκατομμύρια υγιείς φροντίζουν ισάριθμους ψυχικά ασθενείς συγγενείς τους. Αμφότεροι καταλήγουν σε ιδρυματισμό, ενώ η ζωή τους προσπερνάει.

«Η κρίση ξεκίνησε στην Αμερική, η χώρα μας κατέρρευσε. Αποσύροντας από την παραγωγή και την αναπαραγωγή υγιείς για να φροντίζουν αυξανόμενο αριθμό ισόβια αναπήρων που παράγει το σύστημα “υγείας”, άρχισε να δανείζεται για να τους ταΐσει -ο φαύλος κύκλος του δανεισμού λέγεται κατάρρευση- και να γεννά όλο και λιγότερο -βρισκόμαστε στο μισό του ορίου επιβίωσης ενός πολιτισμού: 2,1 παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας, σε 2-3 γενιές Ελλάδα δεν θα υπάρχει. “Απαγορεύεται να πεθάνεις” εκπέμπουν γιατροί, νοσοκομεία, κοινωνία. Το σύστημα υγείας εξαλλάχτηκε σε σύστημα μη-θανάτου. Καλύτερη περιγραφή των αδιέξοδων όπου οδηγείται κοινωνία που παραβιάζει (ύβρις) τους φυσικούς νόμους από του νομπελίστα Σαραμάγκου στο Περί Θανάτου δεν υπάρχει», τονίζει ο κ. Δημολιάτης, θέτοντας παράλληλα τα ερωτήματα: «”Απαγορεύεται να πεθάνεις” ή “απαγορεύεται να μην πεθάνεις στην ώρα σου”; Ούτε πριν, ούτε μετά. Θα υπογράφει το σύστημα υγείας συμβόλαιο ότι θα αποκαταστήσει την υγεία και δεν θα εγκαταστήσει ισόβια αναπηρία; Γιατρός που δεν έχει λύσει το πρόβλημα του θανάτου, του δικού του πρωτίστως, είναι κατάλληλος για τη δουλειά που κάνει; Είναι συμφέρον της κοινωνίας να του αποσύρει την άδεια άσκησης επαγγέλματος;»