Η Ιωάννα έγραψε την ιστορία και ο Παντελής την έκανε εικόνα. Με συνεπήρε η ταινία, με συνεπήρε η ιστορία, με συνεπήραν οι εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών, με συνεπήρε αυτός ο έρωτας εκεί γύρω στο 1930.
Αναμφίβολα, μια πολύ μεγάλη στιγμή για το ελληνικό σινεμά. Αναμφίβολα, μια πολύ μεγάλη στιγμή για τον Παντελή Βούλγαρη.
Ο Παντελής απέδειξε πως είναι ο «μεγάλος αληθινός» του ελληνικού κινηματογράφου. Ο άνθρωπος που μπορεί να προσεγγίσει με τέτοια εσωτερική αντίληψη και ακρίβεια το βαθύτερο του χαρακτήρα μας. Να αποτυπώσει τη σιωπή του έρωτα, τη μεγάλη έκρηξη του σώματος όταν η ψυχή κόψει τα πάρε-δώσε με τον νου που την συγκρατεί.
Είχα πολύ καιρό να συγκινηθώ βλέποντας μια ταινία. Να κλάψω. Να παρακολουθώ μαγεμένος.
Αυτοί οι δύο άνθρωποι, βρήκαν τη δύναμη να σηκώσουν το τεράστιο βάρος μιας τέτοιας παραγωγής, σ’ αυτήν την εποχή, που τους κάνει να φαντάζουν μέσα μου ακόμα πιο σημαντικοί.
Ναι. Ένοιωσα ότι ο ελληνικός κινηματογράφος στέκει όρθιος. Ζωντανός ακόμα. Γιατί η τέχνη πρέπει να σταθεί όρθια. Είναι το μόνο φως τώρα που έχουν βαλθεί όλοι να μας βυθίσουν στο σκοτάδι.
Η ιστορία φτάνει μέχρι τον πόλεμο, τότε. Ζούμε έναν αντίστοιχο πόλεμο: Αυτό τον πόλεμο ανοιχτών συνόρων που περνάμε στις μέρες μας. Τα σύνορα ανοιχτά και οι εχθροί μπαινοβγαίνουν αποκαλούμενοι μάλιστα και εταίροι.
Δεν θέλω να κάνω αναλύσεις ούτε να πάρω την δουλειά των κριτικών κινηματογράφου.
Ένοιωσα σαν θεατής την ανάγκη να πω ένα ευχαριστώ. Ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ. Γιατί η ταινία με καθήλωσε.
Όταν άναψαν τα φώτα της αίθουσας ήθελα, αν ήταν δυνατόν, να εξαφανιστώ στο σκοτάδι, να κρατήσω αυτήν τη μαγεία που ένοιωσα αδιατάρακτη.
Ούτε μία γυναίκα δεν πρέπει να χάσει την ταινία. Ούτε ένα νέο παιδί δεν πρέπει να μην βάλει στην ψυχή του αυτά τα πλάνα. Αυτή τη βαθιά ερωτική ιστορία. Κι ας μοιάζει η εποχή μας στεγνή και κυνική.
Η ψυχή γνωρίζει καλύτερα απ’ όλους όταν το σώμα υποδύεται. Και τα σώματα υποδύονται, ανά εποχές, διαφορετικούς ρόλους.
Είναι η ώρα να αρχίσουμε να βλέπουμε και να ζούμε ό,τι είναι το πιο ουσιαστικό στην εποχή μας. Έτσι μόνο θα σκαρφαλώσουμε ξανά προς τα πάνω. Έτσι μόνο θα απομακρυνθούμε από τη μετριότητα που μας επιβάλλουν οι ψυχικά αναλφάβητοι. Είναι η ώρα να βρούμε τα φανάρια του πολιτισμού μας.
Υπάρχουν αληθινοί άνθρωποι της τέχνης στον κινηματογράφο, στο θέατρο, στη μουσική. Βρείτε τους! Είναι ώρα να τους βρούμε.
Σ’ ευχαριστώ, Ιωάννα. Σ’ ευχαριστώ Παντελή. Για αυτό το αληθινό αριστούργημα που φτιάξατε. Η «Μικρά Αγγλία» ήταν ό,τι ακριβώς χρειαζόταν αυτήν τη στιγμή η «μικρά Ελλάδα». Με όλη μου την ψυχή, μπράβο! Μπράβο σε όλους τους συντελεστές της ταινίας. Μιας ταινίας που της αξίζουν όλα τα βραβεία.
Λάκης Λαζόπουλος
To στόρι
Άνδρος, 1928. Η όμορφη Όρσα Σαλταφέρου (Τσιλίκα), κόρη ναυτικού που μονίμως ταξιδεύει, αγαπιέται από καιρό με τον ωραίο, ανερχόμενο υποπλοίαρχο Σπύρο Μαλταμπέ (Κωνσταντίνου). Σχεδιάζουν να παντρευτούν, μόλις εκείνος γυρίσει από ένα ακόμη μπάρκο. Μόνο που η δεσποτική μάνα της (Παπαδοπούλου) ούτε που ν’ ακούσει για τον φτωχό ναυτικό.
Κι όπως διοικεί με πυγμή το ουσιαστικά ακέφαλο από άντρα, πλην πλούσιο, σπιτικό της, έτσι κανονίζει τσακ-μπαμ και τον γάμο της Όρσας με τον εύπορο (κι επίσης όμορφο) καπετάνιο, Νίκο Βατοκούζη (Μουμούρης). Η Όρσα αποδέχεται σιωπηρά τη μοίρα της, το πρώτο παιδί έρχεται. Έρχεται, όμως, κι ο πλοίαρχος πια Μαλταμπές και ζητάει το χέρι της Μόσχας (Κόκκαλη), της μικρής αδελφής της Όρσας.
Κι επειδή, σ’ αυτόν τον καλοζωισμένο μα περιχαρακωμένο μικρόκοσμο, τα πάθη παραμένουν ανομολόγητα, ακόμη και μεταξύ των δυο αδελφών, κι αυτός ο γάμος γίνεται. Και γεννιούνται κι άλλα παιδιά. Και η νησιωτική ζωή κυλάει ανάμεσα σε ανδρικά μπάρκα και γυναικείες μαζώξεις γεμάτες χωρατά, προσμονή, κουτσομπολιά, καμιά φορά και πένθη… Μα ο κόμπος στην ψυχή της Όρσας όλο και θεριεύει. Κι όταν έρθει η κακιά στιγμή, εκείνη θα ξεσπάσει τελεσίδικα. Τα κρυμμένα μυστικά και πάθη θα αλώσουν το σπιτικό των Σαλταφέρων, σαν το κύμα το ανεξέλεγκτο που νικάει την πλώρη. Και θα ’ναι πια πολύ αργά.
Η κινηματογραφική μεταφορά της «Μικράς Αγγλίας», που συνυπογράφουν ο Βούλγαρης και η Καρυστιάνη, είναι, όπως και το βιβλίο, πολλά περισσότερα από το προηγηθέν μελόδραμα. Είναι μια ολόκληρη εποχή, στην οποία τα προσωπικά «θέλω» κάμπτονταν υπό το βάρος κοινωνικών επιταγών και οικογενειακών συμφερόντων. Είναι η σκληρή μοίρα των ναυτικών οικογενειών, σε αντιδιαστολή με την ευζωία που διασφάλιζαν «τα καράβια». Κι είναι και μια 20ετής σχεδόν περιδιάβαση στα χούγια, τα ρούχα, τις έξεις, τις νοοτροπίες και τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν το κυκλαδίτικο νησί. Υπό τους ήχους του ωραίου μουσικού θέματος της Κατερίνας Πολέμη, ο σκηνογράφος Αντώνης Δαγκλίδης και η ενδυματολόγος Γιούλα Ζωϊοπούλου «ανασταίνουν» μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια την εποχή.
Η δε εξαιρετική φωτογραφία του Σίμου Σαρκετζή συλλαμβάνει μοναδικά τα «αστικά» και θαλασσινά τοπία, τα πρόσωπα και τα δράματα. Από το συνολικά πολύ καλό καστ (μεγάλο μέρος του ο Βούλγαρης το εμπιστεύτηκε και πάλι σε ολόφρεσκα πρόσωπα) ξεχωρίζει η παρορμητική και ψιλοεπαναστατική Μόσχα της Κόκκαλη και η εξαιρετική μαμά-Μίνα της Παπαδοπούλου.
Μοναδικό «ελάττωμα» της ταινίας η ομολογουμένως μεγάλη διάρκειά της, που με ένα σφιχτότερο μοντάζ, ειδικά στο τελευταίο μισάωρο, θα μπορούσε να είχε εξαλειφθεί. Πρόκειται, όμως, για ψύλλους στ’ άχυρα, μιας ελληνικής ταινίας που πραγματικά λάμπει, και θέλγει τις αισθήσεις, και συγκινεί, και συμπαρασύρει το συναίσθημα. Ό,τι, δηλαδή, θα πρέπει θεωρητικά να κάνει μια ολοκληρωμένη κι ευτυχής κινηματογραφική ταινία.
