Ἐπισκόπους Ναυπάκτου
πού συμμετεῖχαν
σέ Τοπικές καί Οἰκουμενικές Συνόδους
ἤτοι
Μαρτύριο στήν Σαρδική (342-343)
Καλλικράτη στήν Γ´ Οἰκουμενική (431)
Εἰρηναῖο στήν Δ´ Οἰκουμενική (451)
Ἀντώνιο στήν Η´ Οἰκουμενική (879-880)

Εἰσαγωγή

Ἡ δομή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι συνοδική, πού σημαίνει ὅτι σέ ὅλες τίς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς της ἐπικρατεῖ ἡ συνοδικότητα. Ὅταν κάνουμε λόγο γιά συνοδικότητα, ἐννοοῦμε ὅτι σέ ὅλα τά ἐπίπεδα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς ἐκφράζεται καί βιώνεται αὐτός ὁ συνοδικός τρόπος ζωῆς. Ἀρχίζει ἀπό τήν συνοδική ζωή τῶν Ἐνοριῶν καί τῶν Μοναστηριῶν, προχωρεῖ στίς Μητροπόλεις, φθάνει στίς Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες καί καταλήγει στίς Πανορθόδοξες Συνοδικές Διασκέψεις.

Στήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τούς πρώτους αἰῶνες γιά τήν ἀντιμετώπιση ποικίλων προβλημάτων, δογματικῶν, κανονικῶν καί ποιμαντικῶν, συνεκλήθησαν Τοπικές καί Οἰκουμενικές Σύνοδοι, στίς ὁποῖες συμμετεῖχαν Πατέρες πού εἶχαν ἐμπειρική γνώση τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, καί αὐτήν τήν διατύπωσαν σέ ὅρους καί Κανόνες γιά νά ἀντιμετωπίσουν τίς αἱρέσεις καί νά συγκροτήσουν τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας.

Τό συνοδικό αὐτό πολίτευμα ἐκφράζεται σέ ὅλη τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας, κυρίως στήν θεία Εὐχαριστία, ὅπου συγκεντρώνεται ὁ λαός τοῦ Θεοῦ μέ τήν ποικιλία τῶν χαρισμάτων γιά νά ἀνυμνήσουν τόν Θεό καί νά κοινωνήσουν τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά αὐτό ἐκφράζεται καί στίς κατά τόπους Συνοδικές διασκέψεις. Οἱ Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας προσδιορίζουν ὅτι σέ ὅλα τά ἐκκλησιαστικά συστήματα, ἤτοι στό Μητροπολιτικό, τό Συνοδικό, τό Πατριαρχικό κλπ. πρέπει νά συνέρχωνται οἱ Ἐπίσκοποι κατά τακτά διαστήματα γιά τήν ἐπίλυση τῶν διαφόρων προβλημάτων.

Αὐτό τό βλέπουμε καθαρά στήν πρώτη χιλιετία τοῦ Χριστιανισμοῦ μέ τήν σύγκληση τῶν Τοπικῶν καί Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἀλλά καί στήν δεύτερη χιλιετία, κατά τήν ὁποία συνήρχοντο κατά καιρούς καί μέ διάφορα σχήματα οἱ Ἐκκλησίες γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν δογματικῶν, κανονικῶν καί ποιμαντικῶν ζητημάτων. Δέν ὑπάρχει περίοδος κατά τήν ὁποία ἐλλείπει ἡ σύγκληση Συνόδων.

Στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰῶνος, ἔγινε συζήτηση γιά σύγκληση μιᾶς Μεγάλης Συνόδου, τήν ὁποία στήν ἀρχή χαρακτήριζαν Οἰκουμενική Σύνοδο καί στήν συνέχεια Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο. Ὅταν ἐξετάση κανείς τήν ὅλη κινητικότητα γύρω ἀπό τό θέμα αὐτό, διαπιστώνει ὅτι ὑπάρχουν τέσσερεις περίοδοι.

Στήν πρώτη περίοδο, μεταξύ τῶν ἐτῶν 1902-1961, ἔγινε συζήτηση γιά τήν ἀνάγκη συγκλήσεως μιᾶς Μεγάλης Συνόδου, ἀλλά λόγῳ τῆς ἀκαταστασίας πού ἐπικρατοῦσε σέ παγκόσμιο ἐπίπεδο, δέν μποροῦσε αὐτό νά πραγματοποιηθῆ.

Στήν δεύτερη περίοδο, μεταξύ τῶν ἐτῶν 1961-1976 ἄρχισε νά ὑλοποιῆται τό πρόγραμμα τῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων καί τέθηκαν τά θέματα μέ τά ὁποῖα θά ἔπρεπε νά ἀσχοληθῆ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος.

Στήν τρίτη περίοδο, μεταξύ τῶν ἐτῶν 1976-2015 πραγματοποιήθηκαν πέντε Προσυνοδικές Πανορθόδοξες Διασκέψεις, οἱ ὁποῖες ἀφ’ ἑνός μέν προσδιόρισαν τά δέκα θέματα πού ἔπρεπε νά συζητηθοῦν καί τελικά κατέληξαν σέ ἕξι θέματα, ἀφ’ ἑτέρου δέ καθόρισαν καί τήν διαδικασία μέ τήν ὁποία θά συγκληθῆ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος καί θά διεξαχθοῦν οἱ συζητήσεις της.

Τόν Ἰανουάριο τοῦ 2016 ἔγινε ἡ σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν Γενεύη, ἡ ὁποία κατέληξε στήν σύγκληση τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, ἀλλά καί στά τελικά κείμενα, τά ὁποῖα θά εἰσάγονταν πρός συζήτηση καί ἀπόφαση. Τελικά τόν Ἰούνιο τοῦ 2016 πραγματοποιήθηκε ἡ “Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος” στήν Θεολογική Ἀκαδημία στό Κολυμπάρι τῆς Κρήτης.

Πρώτη φορά ἄρχισα διεξοδικῶς νά μελετῶ τό θέμα αὐτό μέ τήν ἰδιότητα τοῦ Ἱεράρχου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τό ἔτος 2014, μετά τήν Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν Κωνσταντινούπολη καί τό παρακολουθοῦσα μέχρι καί τήν λήξη τῶν ἐργασιῶν τῆς “Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου”. Καί προηγουμένως μελετοῦσα σποραδικῶς τό θέμα αὐτό, ἀλλά ἀπό τό 2014 καί μετά τό ἔκανα ἐπισταμένως, ἰδιαιτέρως ἐπειδή ἤμουν μέλος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς περιόδου 2015-2016 καί διότι συμμετεῖχα στίς ἐργασίες τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τῆς Κρήτης καί ἑπομένως σχημάτισα ἄποψη προσωπική περί τοῦ θέματος.

Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς μελέτης ἦταν νά δημοσιεύσω εὐρύτερα διάφορα κείμενα, στά ὁποῖα κατέγραφα τίς ἀπόψεις μου, τόσο πρίν τήν σύγκληση τῆς Συνόδου ὅσο καί μετά ἀπό αὐτήν.

Στό παρόν βιβλίο περιλαμβάνονται ὅλα τά κείμενα τά ὁποῖα ἔχω γράψει ἀπό τό 2014 μέχρι σήμερα, γιά τά θέματα πού συζήτησε καί ἀποφάσισε ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης. Τά περισσότερα ἀπό αὐτά ἔχουν ἀναρτηθῆ στό διαδίκτυο καί δημοσιεύθηκαν στήν ἐφημερίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας «Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση», μερικά δέ ἀπό αὐτά δημοσιεύονται ἐδῶ γιά πρώτη φορά.

Στό βιβλίο αὐτό παρατίθενται τά κείμενα σέ θεματικές ἑνότητες καί ὄχι μέ τήν χρονολογική σειρά πού ἐγράφησαν, διότι μέ τόν τρόπο αὐτό θά γίνουν κατανοητότερα καί ὁ ἀναγνώστης θά σχηματίση μιά καθαρότερη θεολογική εἰκόνα τοῦ θέματος αὐτοῦ.

Στήν πρώτη ἑνότητα δημοσιεύονται κείμενα πού ἐγράφησαν πρίν καί μετά τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης καί εἶναι βασικά γιά τήν κατανόηση τῆς θεολογίας καί τῆς ἐκκλησιολογίας τοῦ ὅλου θέματος, καί τρόπον τινα ἀποτελοῦν τήν θεωρία περί Ἐκκλησίας, Συνόδων καί διαλόγων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μέ τούς ἑτεροδόξους. Τά κείμενα αὐτά δημοσιεύονται στήν ἑνότητα αὐτή, γιατί ἔχουν σχέση μέ τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης καί τήν θεματολογία της, καί μέ τόν τρόπο αὐτό ἀποτελοῦν μιά θεολογική εἰσαγωγή. Οἱ γνώσεις αὐτές εἶναι ἀπαραίτητες γιά τήν θεολογική κατανόηση τῶν ἑπομένων ἑνοτήτων.

Στήν δεύτερη ἑνότητα δημοσιεύονται κείμενα πού ἀναφέρονται στά συγκεκριμένα θέματα τά ὁποῖα ἐπρόκειτο νά συζητηθοῦν στήν Σύνοδο τόν Ἰούνιο 2016 καί δείχνουν τήν ἀγωνία μου γιά τό θέμα αὐτό, ἀλλά καί τήν προετοιμασία μου.

Στήν τρίτη ἑνότητα περιλαμβάνονται κείμενα πού ἀφοροῦν τίς παρεμβάσεις μου στήν Σύνοδο τῆς Κρήτης μέ κατάλληλα διευκρινιστικά σχόλια.

Στήν τέταρτη ἑνότητα δημοσιεύονται τά κείμενα πού ἐγράφησαν ὡς σχολιασμός τῶν ἀποφάσεων τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τῆς Κρήτης.

Στό τέλος ὡς ἐπίμετρον δημοσιεύεται ἕνα κείμενο γιά τήν «Ἐκκλησία καί τό ἐκκλησιαστικό φρόνημα» ὡς ἐπισφράγιση ὅλου τοῦ βιβλίου.

Θά ἤθελα νά παρακαλέσω καί νά προτρέψω τόν ἀναγνώστη νά διαβάση ἀπό τήν ἀρχή τό βιβλίο αὐτό, γιατί ἔτσι θά ἀποκτήση μιά συνολική καί ὄχι ἀποσπασματική εἰκόνα τοῦ θέματος πού καταγράφηκε κατά διαστήματα ἀπό τό 2014 μέχρι σήμερα. Σέ μερικά σημεῖα ὑπάρχουν ἐπικαλύψεις, οἱ ὁποῖες ἄλλωστε θά λειτουργήσουν ὡς ὑπενθυμίσεις, πού εἶναι ἀπαραίτητο στοιχεῖο τῆς γνώσης.

Τελικά, τό βιβλίο αὐτό εἶναι μιά μαρτυρική κατάθεση ἑνός Ἐπισκόπου πού προετοιμάσθηκε καί συμμετεῖχε στήν Σύνοδο αὐτή καί εἶδε ἀπό κοντά ὅλα τά θεολογικά καί ἐκκλησιολογικά προβλήματα πού προέκυψαν, καί ἡ ὁποία θά ἀξιολογηθῆ ἀπό τήν ἴδια τήν Ἐκκλησία μέσα στήν διαδρομή τῆς ἱστορίας.

Εἶναι εὐνόητο ὅτι σέβομαι τόν θεσμό τῆς Ἐκκλησίας πού ἐκφράζεται χαρισματικῶς, καί ἐπιθυμῶ νά πορεύομαι κατά τάς τῶν Ἁγίων θεοπνεύστους θεολογίας καί τό τῆς Ἐκκλησίας εὐσεβές φρόνημα, γι᾽ αὐτό προτάσσεται τοῦ ὅλου βιβλίου ἡ θεολογία τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων.

Τελειώνοντας, θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω θερμά ὅσους μέ στήριξαν σέ ὅλη αὐτήν τήν προσπάθεια καί ὅσους βοήθησαν ποικιλοτρόπως τήν ἔκδοση αὐτοῦ τοῦ βιβλίου. Εὔχομαι ὁ Θεός νά τούς τό ἀνταποδώση ἑκατονταπλασίονα.

Ἔγραφα στήν Ναύπακτο

στίς 16 Ἰουλίου 2017,

ἑορτή τῶν ἁγίων καί θεοφόρων Πατέρων τῆς Δ’ ἐν Χαλκηδόνι Οἰκουμενικῆς Συνόδου, στήν ὁποία παρευρισκόταν καί ὑπέγραψε τά Πρακτικά της ὁ Ἐπίσκοπος Ναυπάκτου Εἰρηναῖος.

† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος